Psycho-educatie

Psycho-educatie is bedoeld voor cliënten en hun ouders/verwanten. Het doel is dat zij weten wat een beperking of stoornis inhoudt en hoe deze zich kan uiten in dagelijkse situaties van de cliënt: zij begrijpen zichzelf of de cliënt beter, hebben meer inzicht in en begrip van de mogelijkheden en beperkingen op basis waarvan goed gekeken kan worden wat de cliënt nodig heeft om weer meer regie over het eigen leven te hebben.

  • Indicatiecriteria:

    • leeftijd: alle;
    • ontwikkelingsniveau/IQ: alle; bij lager niveau cliënten zal psycho-educatie vooral gegeven worden aan de ouders en andere personen uit het netwerk;
    • problematiek: beperkingen, stoornissen, ‘moeilijk verstaanbaar gedrag’;
    • hulpvraag: ik wil snappen wat er met mij aan de hand is / wat mijn kind heeft en wat ik het beste kan doen.

    Contra-indicaties:

    • de cliënt en de ouders/andere personen uit het netwerk zijn niet in staat gedachten onder woorden te brengen en daarop te reflecteren.
  • Hoofddoel:

    • meer inzicht in en begrip van de mogelijkheden en beperkingen op basis waarvan goed gekeken kan worden wat de cliënt nodig heeft om weer meer regie over het eigen leven te hebben.

    Subdoelen

    • zichzelf of de cliënt beter begrijpen;
    • weten wat een beperking of stoornis inhoudt, wat de invloed van de omgeving is, wat de gevolgen zijn en hoe deze zich kunnen uiten in dagelijkse situaties bij de cliënt:
    • meer zicht hebben op de mogelijkheden en beperkingen en deze accepteren;
    • weten hoe met (de gevolgen van) de beperking of stoornis om te gaan;
    • weten wat mogelijke behandeling is;
    • signalen herkennen om de kans op terugval te verkleinen.

    Psycho-educatie kan bestaan uit informatie over de aard van de beperking of stoornis, over de invloed van de omgeving, over gevolgen voor bijvoorbeeld het gezinsleven en het functioneren op school, over etiologie, behandelmogelijkheden en prognose. Naast voorlichting gaat het ook om het leren herkennen, analyseren en interpreteren van en anticiperen op probleemsituaties.

  • Aard werkzaamheden

    De behandelaar geeft aan een cliënt en/of zijn omgeving informatie over een specifieke beperking of een specifiek psychisch probleem, zoals bijvoorbeeld verstandelijke beperking, een niet aangeboren hersenletsel, angst, depressie, autisme, ADHD, eetproblemen, psychose of trauma. Er wordt advies gegeven over hoe de cliënt zelf en/of de ouders en andere belangrijke personen uit het netwerk het beste met de beperking of de stoornis om kunnen gaan.

    Bij psycho-educatie geeft de behandelaar informatie over

    • wat er precies met de cliënt aan de hand is;
    • de kenmerken, de oorzaken, de symptomen, de psychische en sociale gevolgen, het verloop en de mogelijkheden tot behandeling;
    • de mogelijkheden om met de (gevolgen van de) beperking/stoornis om te gaan;
    • de manieren om steun/hulp te krijgen en op te komen voor eigen rechten en behoeften.

    Meestal komen de volgende vragen aan bod:

    • Wat is de beperking/stoornis precies? Wat zijn de kenmerken?
    • Op welke manier is dat op mij(n kind) van toepassing?
    • Wat zijn de mogelijke oorzaken?
    • Wat zijn de (mogelijke) gevolgen?
    • Wat is er aan te doen? Wat kan ik veranderen en wat niet?
    • Hoe kan ik er het beste mee omgaan?
    • Waarom ben ik niet normaal, zoals mijn broers/zussen en vrienden?

    Psycho-educatie besteedt ook aandacht aan het accepteren/aanvaarden van de beperking/stoornis en het behouden of herstellen van een positief zelfbeeld na het besef een de beperking/stoornis te hebben.

    De precieze vorm en inhoud van psycho-educatie is afhankelijk van de stoornis/beperking waar het om gaat en de persoon of personen aan wie de psycho-educatie gegeven wordt. Een stoornis/beperking kan zich bij iedere cliënt verschillend uiten en is mede afhankelijk van omgevingsfactoren. Daarnaast komen regelmatig combinaties voor van één of meer beperking(en) met één of meer stoornissen en komen stoornissen in verschillende gradaties voor.

    Een concreet hulpmiddel voor psycho-educatie is het pakket ‘Beautiful Me’ specifiek gericht op jeugdigen die praktijkonderwijs volgen. Dit pakket is ontwikkeld door ’s Heeren Loo en Accent (school voor praktijkonderwijs). Zie verder www.sheerenloo.nl/beautifulme.

    Een ander hulpmiddel is de module ‘Weet wat je kan’: een manier om met de cliënt en naasten in gesprek te gaan over de beperking, zodat zij meer inzicht krijgen en ermee leren omgaan. De module is ontwikkeld voor de forensische psychiatrie, maar ook goed toepasbaar in andere instellingen waar mensen met een LVB professionele hulp ontvangen. De handleiding en werkboeken voor cliënten en naasten zijn gratis te downloaden via de website van Trajectum.

    Er zijn verschillende websites met informatie over psychische stoornissen. Zie bijvoorbeeld:

    • Straat-wijzer: een website en handleiding voor online psycho-educatie.
    • het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie verspreidt wetenschappelijk onderbouwde kennis, die ook toegankelijk is gemaakt voor ouders en jongeren.
    • Oudervereniging Balans versterkt de positie van kinderen en jongeren met ontwikkelings­problemen bij leren en/of gedrag door uitwisseling van kennis en ervaringen tussen ouders, onderwijs, zorgprofessionals en wetenschap. Op de website is veel voor ouders geschikte informatie te vinden over diverse psychische stoornissen.

    Werkzame elementen

    • aansluiten bij wat men al weet en wat men moet en graag wil weten;
    • vertaling van algemene informatie naar de situatie en omstandigheden van de persoon waar het om gaat: goed aansluiten bij de symptomen, omgevingsfactoren en gevolgen die spelen;
    • interactief: goed luisteren naar de vragen van de cliënt en zijn omgeving en daarop inspelen, telkens checken of de informatie begrepen wordt en een antwoord is op de vragen;
    • informatie inzichtelijk en begrijpelijk maken met behulp van voorbeelden en verschillende informatiedragers/communicatiemiddelen (mondelinge informatie, geschreven informatie, videobeelden, ervaringsverhalen op schrift of video, animatiefilmpjes, picto’s, enzovoorts);
    • het betrekken van de juiste personen uit het netwerk: ouders, broertjes en zusjes, leerkrachten, enzovoorts
    • psycho-educatie zo vaak herhalen als nodig.

    Betrokkenheid ouders en andere personen uit het sociale netwerk

    Ouders en andere belangrijke personen uit het netwerk kunnen de psycho-educatie samen met de cliënt volgen, ook is het mogelijk de voorlichting en advisering gescheiden te doen.

    Specifieke aanpassingen voor de omschreven doelgroep(en)

    • specifieke informatie over de invloed van een beperking op eventuele psychische stoornissen en problemen;
    • psycho-educatie over aandoeningen, beperkingen en niet aangeboren hersen letsel kan confronterend zijn. Het kan een proces van verliesverwerking in gang zetten, waarbij ouders gaan accepteren dat hun kind een mindere mate van zelfstandigheid zal verwerven dan personen zonder deze beperking of dit letsel. Ook de cliënt zelf kan moeite hebben met het accepteren van het geschetste (toekomst)beeld.

    Duur, frequentie en vorm van de interventie

    Psycho-educatie is vaak een onderdeel van een interventie, maar kan ook los van een interventie ingezet worden. Psycho-educatie vindt vrijwel altijd plaats aan de cliënt en de omgeving van de cliënt. Psycho-educatie kan in groepen als ook individueel aangeboden worden.

    Tijdsinvestering van de professional(s)

    Als losse interventie kan psycho-educatie één of meerdere sessies omvatten, afhankelijk van de complexiteit van de beperking(en)/stoornis(sen) en de mensen die voorgelicht en geadviseerd moeten worden.

  • Gebaseerd op / bewerking van:

    N.V.T.

    Effectiviteit

    Van de website van Kenniscentrum Kinder- en jeugdpsychiatrie (http://www.kenniscentrum-kjp.nl/Professionals/Verstandelijk-beperkten/Behandeling-18/Zwakbegaafde-jeugdigen-met-een-stoornis/Psycho-educatie):

    “Over de effectiviteit van psycho-educatie bij LVB'ers is nog weinig bekend. Twee studies hebben dit wel onderzocht. In de ene boden Crowley e.a. (2008) psycho-educatie in een aangepaste vorm (met veel beeldmateriaal) aan acht LVB'ers met schizofrenie of een bipolaire stoornis aan. Hieruit bleek dat het zelfbeeld niet verbeterde, maar de kennis over de ziekte wel. Verder bleek dat het meenemen van een verzorger leidde tot beter begrip bij de verzorger. Daarnaast vonden de deelnemers het fijn om andere mensen die in dezelfde omstandigheden verkeerden te ontmoeten en werden ze beter in het herkennen van signalen die een terugval voorspelden. Deze effecten bleven minstens twee jaar na deelname werken. Pitschel-Walz ea (2009) deden een onderzoek naar psycho-educatie bij zwakbegaafden (IQ tussen 70 en 85). Hieruit bleek dat de psycho-educatie die aan normaal begaafden werd aangeboden voor hen even effectief is. (Neijmeijer e.a., 2010, p. 22)”



Locaties

Filters

Cliëntgroep
Leeftijd
Cognitief niveau
Sociaal-emotioneel niveau
Begeleidingsintensiteit
Type nachtzorg
Type dagbesteding
Specifieke kennis en kunde
Aantal gevonden locaties: 47