Dietetiek

• Doelgroep

  Indicatiecriteria:

  • leeftijd: alle leeftijden;
  • ontwikkelingsniveau/IQ: alle niveaus;
  • problematiek:
    • problemen rondom gezondheid, gewicht en eetgedrag;
    • medisch noodzakelijke voedingsinterventies: een medische indicatie die aanpassing van de voeding noodzakelijk of wenselijk maakt.
  • hulpvraag:
    • ongewenst gewichtsverlies, ondergewicht;
    • ondervoeding;
    • overgewicht, obesitas, ongewenste gewichtstoename;
    • kauw- en slikproblemen;
    • Diabetes Mellitus type I en type II;
    • longziekten, zoals COPD;
    • hypercholesterolemie, hypertensie en hartfalen;
    • sondevoeding;
    • refeeding;
    • decubitus;
    • osteoporose;
    • maag-darm problematiek, zoals (chronische) obstipatie, diarree, gastro-oesofageale reflux, prikkelbaar darmsyndroom (PDS), inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa), dumpingsyndroom en short bowel syndroom;
    • aangeboren stofwisselingsziekten;
    • pre- en postoperatieve voeding;
    • neuromusculaire aandoeningen;
    • nierziekten;
    • leverziekten;
    • voedingsproblemen bij dementie;
    • voeding bij oncologie;
    • voeding in de palliatieve fase;
    • voedselovergevoeligheid en -intolerantie;
    • specifieke problematiek binnen de zorg voor mensen met een beperking, zoals angst, pijn en aversie rondom voeding en voedselweigering;
    • eetproblematiek door gedragsproblemen en psychische stoornissen (onder andere bij autisme en aan autisme verwante stoornissen [ASS]), rumineren en afwijkend voedingspatroon, ARFID (Avoidant Restrictive Food Intake Disorder) ;
    • voedingsproblematiek specifiek voor syndromen, zoals Angelman, Bardet-Biedl, Börjesson Forssman Lehman, Carpenter, CHARGE, Cornelia de Lange, Cri-du-Chat, Down, FAs-FasD, Fragiele X-syndroom, Kabuki, Klinefelter, Lesh-Nyhan, Mowat-Wilson, Noonan, Phelan-McDermid, Prader Willi, Rett, Rubinstein-Taybi, Sanfilippo, Smith Lemli Optiz, Smith Magenis, Sotos, Trisomie 18/ Edwards, Turner, 22q11.2 deletie (Velo Cardio Faciaal), West, Williams Beuren, Wolff-Hirschhorn.

  Contra-indicaties:

  • geen.
• Doelstelling

  Hoofddoel:

  • het voorkomen, opheffen, verminderen en/of compenseren van met voeding samenhangende of door voeding beïnvloedbare stoornissen, beperkingen en participatieproblemen.
• Aanpak

  Aard werkzaamheden

  Een dieetbehandeling bestaat uit de volgende activiteiten:

  • aanmelding: registratie van persoonsgegevens, actuele medische gegevens en aanvullende gegevens (o.a. labwaarden, medicatie);
  • diëtistisch onderzoek: onderzoek naar verwachtingen, hulpvraag, medische voorgeschiedenis, huidige laboratoriumwaarden en stofwisselingsgegevens, psychosociale gegevens, eetgedrag en voedingstoestand;
  • diëtistische diagnosestelling: analyse van verkregen gegevens en formuleren van het kernprobleem;
  • vaststellen behandelplan/behandeling: bepalen van de doelstelling van de behandeling en het opstellen van het behandelplan, informeren en afstemmen met de verwijzer en/of andere betrokken zorgprofessionals;
  • uitvoeren, evaluatie en zo nodig bijstellen van de behandeling;
  • afsluiting van de behandeling: registreren van eindgegevens, reden van afsluiting en informeren van de verwijzer.

  De dieetbehandeling kan een onderdeel zijn van behandeling door een multidisciplinair team. Bijvoorbeeld: bij overgewicht samen met fysiotherapeut, pedagoog en bewegingsagoog, bij eet- en drinkproblemen samen met ergotherapeut, fysiotherapeut en logopedist en bij diabetes samen met arts of praktijkondersteuner.
  Diëtetiek verzorgt ook voorlichtingsbijeenkomsten voor cliënten en hun systeem (o.a. begeleiders, ouders/familieleden).

  Werkzame elementen

  • integratie dieetadvies in het totale ondersteuningsplan en de begeleiding;
  • motivational interviewing aangepast op doelgroep;
  • oplossingsgericht werken;
  • advies op maat;
  • methodische cyclus met regelmatige controles;
  • naast adviezen aan cliënt ook adviezen aan verwanten/ professionele verzorgers;
  • specifieke hulpmiddelen, zoals visueel ondersteunende middelen (praatkaarten, advies in plaatjes), en de Stippencoach, met Stip naar een gezond gewicht.

  Betrokkenheid ouders en andere personen uit het sociale netwerk

  De cliënt wordt, waar mogelijk, bij de behandeling betrokken. Het cliëntsysteem (o.a. verwanten, begeleiders) wordt altijd betrokken.

  Specifieke aanpassingen voor de omschreven doelgroep(en)

  Een dieetbehandeling is voor veel mensen ingrijpend. Het niet (meer) ‘gewoon’ kunnen of mogen eten is een aanzienlijke inbreuk op het dagelijkse leef- en eetpatroon. Het inspelen op de wensen en (on)mogelijkheden van de cliënt en zijn leefomstandigheden is onontbeerlijk voor het toepassen van het dieet, om zo het gewenste resultaat te behalen. Het dieet is daarom ook maatwerk voor de cliënt. Doelen en behandelplan worden in samenspraak met de cliënt/ het cliëntsysteem opgesteld. Daarnaast zijn het motiveren en stimuleren tot de gewenste gedragsverandering en ondersteuning bij zelfmanagement belangrijke onderdelen van de dieetbehandeling. De diëtist is creatief in het maken van een dieetadvies met behulp van plaatjes, pictogrammen, foto's of ander aangepast materiaal.
  Zowel bij de gespreksvoering als bij de advisering houdt de diëtist rekening met de sociale emotionele ontwikkelingsleeftijd van de cliënt en met de (on)mogelijkheden van de context waarin de cliënt verblijft (bv. beschikbaar budget).

  Duur, frequentie en vorm van de interventie

  Hoeveel behandelingen er nodig zijn om de ondersteuningsvraag van de cliënt en/of het cliëntsysteem te beantwoorden valt niet altijd precies te zeggen. Het is mede afhankelijk van het soort dieet en de complexiteit en veranderlijkheid van de situatie. Na het eerste gesprek kan een diëtist hierover een indicatie geven.

  Tijdsinvestering van de professional(s)

  De uren voor advies, consult en behandeling zijn wisselend, afhankelijk van de hulpvraag en de problematiek van de cliënt. In de ‘Artsenwijzer Diëtetiek’ is een indicatie gegeven van de behandeluren bij de verschillende ziektebeelden.
  De behandeltijd wordt bepaald door een aantal factoren. Uitgangspunt is het zorgniveau zoals bepaald door de medische diagnose en bijbehorende intensiteit van de dieetbehandeling. Diverse factoren kunnen de behandeltijd verhogen, te weten:

  • consult aan huis (excl. reistijd/uittoeslag);
  • co-morbiditeit;
  • communicatiebeperking (bv. doofheid, blindheid, hulp van een tolk, taal- en spraakprobleem);
  • psychiatrische problemen.

  De diëtist bepaalt de uiteindelijke behandeltijd die voor een individuele patiënt nodig is voor een kwalitatief verantwoorde dieetbehandeling en stemt dit af met de cliënt. Het merendeel van de behandelingen is multidisciplinair.
  
  Er zijn een aantal pakketten opgesteld ter indicatie van de behandeltijd. Te weten: pakket basisdiagnostiek, pakket aanvullende diagnostiek en enkelvoudige zorgvraag, en pakket aanvullende diagnostiek en complexe zorgvraag.

  Of er sprake is van enkelvoudige, of complexe problematiek is niet alleen afhankelijk van de verwijsreden, maar ook van factoren zoals het adaptief vermogen van de cliënt, de grootte en het functioneren van het cliëntsysteem. Ook bijkomende diagnoses (o.a. gedragsproblemen, autisme gerelateerde problematiek) spelen een rol. De diëtist kan, in overleg met de cliënt en/of verwant/ professioneel verzorger, inschatten welk pakket het best passend is en of meer, of minder, behandeluren wenselijk zijn.

  

  

  
  
  

• Verantwoording

  Gebaseerd op / bewerking van:

  Artsenwijzer Diëtetiek (NVD), netwerk Diëtetiek Verstandelijke Gehandicapten.

  Effectiviteit

  Bij het afsluiten van de dieetbehandeling wordt een cliënttevredenheidsonderzoek gedaan. Of de beoogde doelstelling(en) behaald worden, kan geëvalueerd worden aan de hand van o.a. gewichtsverloop, buikomvang, verbetering bloedwaardes en conditie. Veel parameters zijn subjectief, zoals: verbetering kwaliteit van leven, verminderen van klachten. Er zijn slechts enkele objectieve parameters, zoals: bloedwaardes, gewichtsverloop, verbetering conditie.