Cognitieve gedragstherapie (CGT)

• Doelgroep

  Indicaties:

  • leeftijd: jeugdigen (vanaf 12 jaar) en volwassenen;
  • ontwikkelingsniveau/IQ: lichte verstandelijke beperking (IQ tussen 70 en 85);
  • problematiek:
    • psychische problemen zoals: emotieregulatieproblemen;
    • angst/paniekklachten;
    • depressieve stemming;
    • zelfbeeldproblematiek;
    • persoonlijkheidsproblematiek

  Contra-indicaties:

  • te laag IQ (onder de 60) (een puur gedragsmatige aanpak kan via mediatie wellicht ook bij een laag IQ);
  • cliënt heeft geen hulpvraag;
  • zeer ongemotiveerde cliënt/ouders;
  • ernstige psychiatrische problematiek zoals acute psychose;
  • suïcidaliteit.
• Doelstelling

  Hoofddoel:

  • het opsporen van denkfouten die tot psychische problemen leiden en die vervangen door helpende gedachten.

  Subdoelen:

  • de cliënt bewust maken van de link tussen denken, doen en voelen;
  • met de cliënt onderzoeken hoe dit bij hem werkt en samenhangt met de problemen/klachten die worden ervaren;
  • een gedragsverandering teweeg brengen door bestaande cognities en gevoelens te bewerken en dit in het dagelijks leven toe te passen (wat weer een bekrachtiging is voor de vernieuwde cognitie).
• Aanpak

  Aard werkzaamheden

  De therapeut leert cliënten in individuele therapiesessies disfunctionele gedragspatronen en de cognities die daarmee gepaard gaan te herkennen en bij te sturen. Daarnaast leer de therapeut de cliënt meer controle te hebben over de gevoelens en (coping)vaardigheden.

  Werkzame elementen

  • cognitieve herstructurering (storende/negatieve gedachten vervangen door positieve/helpende gedachten);
  • gedragspatronen en bekrachtigers leren herkennen en waar mogelijk wijzigen;
  • maken van een functie- en betekenisanalyse;
  • psycho-educatie;
  • exposure (in stappen blootstellen aan de beangstigende situatie);
  • leren herkennen en begrijpen van eigen emoties en hier adequaat mee omgaan;
  • zelfinstructie;
  • huiswerkopdrachten: het doen van gedragsexperimenten en oefenen in de praktijk;
  • nazorg (‘brandplan’ maken, wat te doen als…).

  Aanvullend voor jeugdigen:
  De richtlijn Stemmingsproblemen (onderdeel van de Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming ontwikkelt door Het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), de Nederlandse vereniging van pedagogen en onderwijskundigen (NVO) en de Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk (BPSW)) bevat nog meer werkzame elementen rondom het ondersteunen van jeugdigen met psychische problemen.

  Betrokkenheid ouders en andere personen uit het sociale netwerk

  Ouders en andere relevante personen uit het netwerk worden bij voorkeur betrokken. Afhankelijk van het gebruikte protocol en het desbetreffende systeem wordt hier invulling aangegeven.
  Bij mensen met een LVB is het zeer wenselijk om ouders/omgeving te betrekken om het effect van de therapie in het dagelijks leven in te bedden (generaliseren).
  Mogelijkheden zijn: ouder/begeleider/verwant die de hele sessie participeert, deels aansluit of telefonisch/per e-mail nauw betrokken wordt bij het proces en het huiswerk.

  Specifieke aanpassingen voor de omschreven doelgroep(en)

  Voorwaarden/helpend voor de effectiviteit bij cliënten met LVB:

  • vereenvoudigd taalgebruik;
  • het werken met kleine stappen;
  • ondersteuning vanuit de omgeving (bv. het gezinssysteem) bij het generaliseren naar de thuis/school/werksituatie;
  • herhaling (er moet afgeweken worden van het aantal sessies vanuit het protocol);
  • gebruik van visualisatie.

  Duur, frequentie en vorm van de interventie

  • wekelijks minimaal 1 uur therapie
  • duur: gemiddeld 25 sessies (individuele gesprekken)

  Tijdsinvestering van de professional(s)

  Aantal sessies (de gehele interventie): 25 (gemiddeld).
  Bij de LVB doelgroep kan dit oplopen tot een therapieproces van 40 sessies.
  Aantal minuten per sessie: 45/60 minuten per sessie, afhankelijk van de draagkracht van de cliënt.

• Verantwoording

  Gebaseerd op / bewerking van:

  Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat CGT effectief is bij veel psychische problemen, zoals angsten, depressie, verslavingen, eetstoornissen en meer. Uit recente onderzoeken zijn er aanwijzingen dat CGT werkt voor mensen met een lichte verstandelijke beperking (Taylor et al., 2008; Zoon, 2012)).

  • Taylor, J.L, Lindsay, W.R. & Willner, P. (2008). CBT for People with Intellectual Disabilities: Emerging Evidence, Cognitive Ability and IQ Effects. Behavioural & Cognitive Psychotherapy, 36, 723-733.
  • Zoon, M. (2012). Wat werkt bij jeugdigen met een lichte verstandelijke beperking? Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut.