Diagnostiek van psychische problemen en stoornissen

Diagnostiek van psychische problemen en stoornissen is bedoeld voor cliënten van alle leeftijden en alle niveaus en wordt ingezet om het gedrag van de cliënt beter te begrijpen. De diagnostiek is gericht op het in kaart brengen van de psychische problemen en stoornissen van een cliënt, het onderzoeken van eventuele oorzaken en adviseren over de ondersteuningsbehoefte en behandeling.

  • Indicatiecriteria:

    • leeftijd: alle leeftijden;
    • ontwikkelingsniveau/IQ: alle niveaus: normaal begaafd, LVB, MVB, EVB;
    • problematiek: alle psychische problemen en stoornissen die al dan niet samenhangen met de verstandelijke beperking;
    • hulpvraag: wat is er met mij aan de hand? Hoe kan ik dit gedrag (beter) begrijpen? Welke oorzaken en/of behoeften schuilen er achter het gedrag? En op welke wijze kunnen we het beste aansluiten bij de cliënt om psychische problemen te verminderen en/of ontwikkeling te optimaliseren?
      Deze vraag kan afkomstig zijn van een cliënt, verwant of hulpverlener.

    Contra-indicaties:

    • gebrek aan motivatie bij en/of toestemming van cliënt(systeem);
    • instabiele periode bij de cliënt, in het systeem.

    Aanvullend:

    • basisgegevens over het cognitieve, emotionele (en adaptieve niveau) van de cliënt dienen aanwezig te zijn, omdat er eerst gekeken moet worden of het gedrag vanuit het niveau verklaard kan worden. Niveaubepaling kan aanvullend op deze interventie worden ingezet.
    • soms blijkt gedurende het diagnostisch onderzoek dat er meer expertise rondom bepaalde gebieden noodzakelijk is voor het maken van een algehele analyse. Is dit het geval dan zal in het diagnostisch proces samenwerking worden gezocht met interne of externe collega’s die daarin gerichte expertise hebben.
  • Hoofddoel:

    • om tot een goede beeldvorming te komen: wat is er aan de hand, waar komt dit door en welke hulp is nodig?
      Een goede beeldvorming is noodzakelijk om de zorg en/of behandeling optimaal af te kunnen stemmen op de cliënt.

    Subdoelen:

    • de psychische problemen en stoornissen van een cliënt zijn in kaart gebracht;
    • (mogelijke) oorzaken zijn bekend;
    • de ondersteuningsbehoefte en best passende begeleiding/behandeling zijn bekend.
  • Aard werkzaamheden

    Diagnostiek bestaat uit het in kaart brengen van de psychische problemen en stoornissen van een cliënt, het onderzoeken van eventuele oorzaken en adviseren over de ondersteuningsbehoefte en behandeling.

    De psychische problematiek wordt verhelderd aan de hand van drie vragen:

    • Wat is er aan de hand? Is er sprake van een stoornis? (onderkennende diagnostiek)
    • Wat is de oorzaak van het gedrag/probleem? (verklarende diagnostiek)
    • Wat voor hulp heeft de cliënt nodig? (indicerende diagnostiek)

    Een diagnostiektraject bestaat uit gesprekken met de cliënt zelf en/of met mensen die de cliënt goed kennen, bv. verwanten, professionals (cliëntsysteem) en gebruik van testmateriaal door daartoe opgeleide en bevoegde professionals. Wat ingezet wordt is afhankelijk van de onderzoeksvraag. Diagnostiek resulteert in een onderzoeksverslag en een cliëntverslag. Het cliëntverslag helpt cliënten en hun verwanten om de resultaten te begrijpen.
    Voor cliënten verwanten en anderen in hun omgeving zijn de uitkomsten van onderzoek vaak verhelderend. Betrokken professionals gebruiken de verheldering van de (oorzaken van) problemen uit het onderzoeksrapport voor het bepalen van de aanpak die nodig is om de cliënt en zijn systeem verder te helpen: wat is de beste begeleidingswijze/behandeling die ouders/ verwanten/ begeleiders/­ leerkrachten kunnen toepassen bij de cliënt?

    Werkzame elementen

    • aansluiten bij het niveau van de cliënt en zijn systeem;
    • aandacht voor positieve kenmerken;
    • transparant zijn naar de cliënt en zijn systeem;
    • actief betrekken van de cliënt en het systeem (naast (in plaats van boven) de cliënt proberen te staan);
    • het gebruik van geschikt en actueel testmateriaal, zo veel mogelijk door de COTAN als goed beoordeeld;
    • ‘handelingsgericht’ werken: vraaggericht en gericht op de praktijk;
    • afstemming en samenwerking met andere betrokken professionals.

    Aanvullend voor jeugdigen:
    De richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming (de Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming ontwikkelt door Het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), de Nederlandse vereniging van pedagogen en onderwijskundigen (NVO) en de Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk (BPSW)) bevatten nog meer werkzame elementen rondom het ondersteunen van jeugdigen met bijvoorbeeld Stemminsproblemen.

    Betrokkenheid ouders en andere personen uit het sociale netwerk

    • waar nodig visuele ondersteuning bij gesprekken en onderzoeksmomenten;
    • waar mogelijk gebruik van testmateriaal dat specifiek voor deze doelgroep is ontwikkeld;
    • waar mogelijk gebruik van testmateriaal dat rekening houdt met de culturele achtergrond en het niveau van de beheersing van de Nederlandse taal;
    • extra ondersteuning bieden om op afspraken te komen (bijvoorbeeld begeleiding bellen of een extra herinnering sturen);
    • een cliëntverslag maken.

    Duur, frequentie en vorm van de interventie

    Het diagnostisch onderzoek bestaat uit verschillende fasen: intake, strategie, onderzoek, integratie en aanbeveling/advies.
    De duur en frequentie van het diagnostisch traject is per cliënt verschillend. Soms wordt er gekozen voor procesdiagnostiek, waarbij de onderzoeker gedurende een langere periode de cliënt onderzoekt en zich meer richt op het proces. Bij lager niveau is er vaak sprake van werkhypothesen en procesdiagnostiek, waardoor periodiek herhaling nodig is. Afhankelijk van de onderzoeksvragen variërend van 2 tot 6 maanden. Frequentie: in principe eenmalig, hoewel bij (L)VB cliënten vaak op een later moment opnieuw behoefte is aan diagnostiek.

    Tijdsinvestering van de professional(s)

    De duur van een diagnostiektraject is afhankelijk van het type vraag en wat de cliënt aankan. Gemiddeld aantal cliëntsessies is 4. Gemiddeld aantal sessies met verwanten, indien van toepassing, is 2. Daarin zijn niet de observaties, afname vragenlijsten, intakegesprek en adviesgesprek meegenomen.
    Aantal minuten per sessie cliënt: 60-180 minuten.
    Indien van toepassing aantal minuten per sessie verwanten: 60-120 minuten.

  • Gebaseerd op / bewerking van:

    Gebaseerd op de diagnostische cyclus van De Bruyn e.a. (het onderzoek zo wetenschappelijk mogelijk uitvoeren middels hypothesetoetsing) en handelingsgerichte diagnostiek van Pameijer en Laar-Bijman (cliëntvriendelijk en concreet antwoord geven op vragen en tot een passend advies komen).

    • American Psychiatric Association (2014). Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen. Nederlandse vertaling van Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5e ed.). Amsterdam: Uitgeverij Boom.
    • Bruyn, E.E.J. de, Ruijssenaars, A.J.J.M., Pameijer, N.K. & Aarle, E.J.M. van (2003). De diagnostische cyclus. Een praktijkleer. Leuven: Acco.
    • Pameijer, N.& Laar-Bijman, E. van (2007). Handelingsgerichte diagnostiek. Een handreiking voor orthopedagogen en psychologen werkzaam in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Den Haag: LEMMA.

    Effectiviteit

    De Richtlijn Effectieve Interventies LVB
    (De Wit e.a., 2011) beschrijft hoe bij het ontwikkelen, aanpassen en uitvoeren van interventies aangesloten kan worden bij de kenmerken van een LVB. Om geschikt en mogelijk effectief te zijn in de behandeling/ondersteuning van cliënten met een LVB moet de aanpak voldoen aan zes criteria, waaronder ‘uitgebreide diagnostiek voor start met methode’.
    Wit, M. de, Moonen, X. & Douma, J. (2011). Richtlijn Effectieve Interventies LVB: Aanbevelingen voor het ontwikkelen, aanpassen en uitvoeren van gedragsveranderende interventies voor jeugdigen met een licht verstandelijke beperking.
    Utrecht: Landelijk Kenniscentrum LVG.



Locaties

Filters

Cliëntgroep
Leeftijd
Cognitief niveau
Sociaal-emotioneel niveau
Begeleidingsintensiteit
Type nachtzorg
Type dagbesteding
Specifieke kennis en kunde
Aantal gevonden locaties: 63