Diagnostiek en behandeling bij (een vermoeden van) diabetes type 2

• Doelgroep

  Indicatiecriteria:

  • leeftijd: 0-99 jaar;
  • ontwikkelingsniveau/IQ: alle niveaus;
  • problematiek: er is sprake van (een vermoeden van) diabetes mellitus type 2 bij volwassene of kind. Veelvoorkomende verschijnselen bij diabetes mellitus type 2 zijn: vaak dorst, veel plassen, vermoeidheid, oogklachten (zoals rode branderige ogen, wazig zien, dubbel zien of slecht zien), kortademigheid, pijn in de benen bij het lopen, infecties die vaak op dezelfde plek terugkomen (ook irritaties in de genitale zone), slecht genezende wondjes;
  • hulpvraag: help mij van mijn verschijnselen/ klachten af te komen en complicaties te verminderen door de glucosewaarden op een juist niveau te krijgen en te behouden.

  Contra-indicaties:

  • geen.
• Doelstelling

  Hoofddoel:

  • het voorkomen of vertragen van complicaties die een gevolg zijn van diabetes mellitus en het verminderen van klachten.

  Subdoelen zijn:

  • de klachten en oorzaken zijn goed in kaart gebracht;
  • er is een integraal behandeladvies geformuleerd;
  • de cliënt en de groepsleiding worden ondersteund bij het realiseren van de voorgestelde behandeling.
  • Reguliere controles worden uitgevoerd waardoor complicaties vroegtijdig worden gesignaleerd en voorkomen.
• Aanpak

  Aard werkzaamheden

  Diagnostiek door multidisciplinair team van behandelaren:
  

  • Anamnese van risico-inventarisatie en aanvang en duur van de klachten; onderzoeken van
    • familiaire cardiovasculaire klachten;
    • leefgewoonten (voeding (alcoholgebruik)
    • beweging en motorische problemen zoals tintelingen, kramp, klapvoet, regelmatig struikelen, moeite met knoopjes dicht doen, obstipatie, diaree of extreem zweten;
    • signalen van diabetes type 2 zoals vermoeidheid, vochtinname, veel plassen, oogklachten, pijn in de benen, infecties, slecht genezende wondjes, kortademigheid.
  • Lichamelijk onderzoek: bepalen BMI (Body Mass Index; een index voor het gewicht in verhouding tot lichaamslengte) en bloeddruk, urineonderzoek, voetonderzoek, huidcontrole en bloedglucosebepaling.

  Behandeling door medisch behandelaar/medisch ondersteuner (AVG/huisarts, verpleegkundig specialist of praktijkverpleegkundige):

  • Voorlichting: informatie over diabetes mellitus type 2 en situaties waarin maatregelen nodig zijn.
  • Niet-medicamenteuze adviezen: niet-roken, voldoende beweging, gezonde voeding, afvallen bij BMI > 25.
  • Medicamenteuze therapie; bloedglucoseverlagende therapie.
  • Zo lang mogelijk uitstellen van insuline therapie.
  • Eventueel verwijzen.

  3-maandelijke controle door medisch ondersteuner en jaarlijkse controle door medisch behandelaar.

  Eventuele behandeling door diëtist:

  • Voorlichting en behandeladviezen voor cliënt en/of begeleiders op het gebied van voedingspatroon.

  Eventuele behandeling door fysiotherapeut.

  • Behandeling op het gebied van beweging, motoriek, voetklachten.

  Behandeling door ortho-/sociaal pedagogisch behandelaar:

  • Verwerkt de inzichten en adviezen vanuit de betrokken behandelaren in het integratieve beeld van de cliënt en past eventuele behandeladviezen hierop aan.

  Werkzame elementen

  • aansluiten op juiste communicatieniveau van de cliënt en zijn systeem;
  • oplossingsgericht werken: aansluiten bij de belevingswereld, de mogelijkheden en onmogelijkheden van de cliënt en zijn systeem;
  • iedereen op 1 lijn: alle betrokkenen dragen dezelfde boodschap uit en ondersteunen de cliënt bij het behalen van zijn doelen;
  • alert zijn op veranderingen in gezondheidstoestand en gedrag door observeren, signaleren, rapporteren;
  • een advies op maat, passend bij de omstandigheden, mogelijkheden en wensen van de cliënt.

  Betrokkenheid ouders en andere personen uit het sociale netwerk

  Ouders/netwerk zijn een belangrijke informatiebron bij de anamnese en spelen een belangrijke rol in het vormgeven van de voorgestelde behandeling.

  Specifieke aanpassingen voor de omschreven doelgroep(en)

  Mensen een verstandelijke beperking lopen meer risico op diabetes mellitus type 2 vanwege aanwezigheid van overgewicht en obesitas.[1]

  Bij het toepassen van de standaard van het NHG (Nederlands Huisartsen Genootschap) rondom diabetes mellitus type 2 is het voor de doelgroep mensen met een (L)VB van belang dat er vanuit een integraal model wordt gediagnosticeerd en behandeld. Dit betekent dat niet alleen de medisch behandelaar betrokken is, maar dat ook een gedragswetenschapper en paramedici betrokken worden. Hiermee wordt de interventie multidisciplinair van karakter.
  De consulten zijn langer dan gemiddeld omdat uitgebreide controle van voeten en huid meer tijd vraagt bij deze doelgroep. Dat geldt ook voor uitleg ziekte en behandeling (begeleiders zijn vaak niet verzorgend/verpleegkundig opgeleid).
  Mensen met een verstandelijke beperking begrijpen de behandeling vaak niet. Suiker en zoet vinden zij vaak lekker en dan “mag dat opeens niet meer”.
  Mensen met een verstandelijke beperking presenteren vaak niet de standaardklachten van deze ziekte, waardoor de kans groot is dat het later ontdekt wordt. Alle cliënten van 50 jaar en ouder worden actief op cardio vasculair risicomanagement gescreend, zodat diabetes mellitus type 2 vroegtijdig ontdekt ka worden.
  
  

  Duur, frequentie en vorm van de interventie

  De duur, frequentie en vorm van diagnostiek en behandeling bij (vermoedens van) diabetes mellitus type 2 is sterk afhankelijk van de klachten, de oorzaak en eventuele andere aandoeningen.
  
  De diagnostiek vraagt in ieder geval om:

  • anamnestisch en medisch onderzoek (minimaal 2 sessies door medisch behandelaar/ondersteuner). Diagnostiek is vaak eenmalig, daarna elke 3 maanden of zo nodig vaker controle.

  Daarnaast is er inzet van andere behandelaren:

  • gedragswetenschapper voor integrale beeldvorming;
  • eventueel diëtist, fysiotherapeut, ergotherapeut
  • voetverzorging voor pedicure met diabetesaantekening.

  De medicamenteuze behandeling door medisch behandelaar/ ondersteuner vraagt in ieder geval om:

  • medisch consult voor bespreken behandelmogelijkheden;
  • medicatietraject met periodieke evaluatie en eventuele bijstelling van medicatie.

  Daarnaast is er inzet van andere behandelaren:

  • gedragswetenschapper voor integrale begeleidings- en behandeladviezen;
  • eventueel behandeltraject door diëtist, fysiotherapeut, ergotherapeut, orthopedische schoenmaker afhankelijk van bijkomende problemen.

  Tijdsinvestering van de professional(s)

  Aantal sessies (de gehele interventie): variabel, afhankelijk van glucosewaarden en het voorkomen van complicaties.

  [1] In de Nederlandse GOUD-studie*) onder ouderen met een verstandelijke beperking bleek dat matig overgewicht volgens de BMI even vaak voor kwam als in de algemene bevolking, namelijk 38%, maar meer ernstig overgewicht (obesitas) volgens de BMI, namelijk 26%. Centrale obesitas, volgens de middelomtrek, komt even vaak voor als in de algemene bevolking, namelijk 46%. Vrouwen, mensen met een hogere leeftijd, mensen met een lichtere verstandelijke beperking die zelfstandiger wonen en zelfstandiger zijn in het uitvoeren van dagelijkse vaardigheden zoals eten koken en boodschappen doen hebben meer risico op overgewicht en obesitas. Ook het gebruik van atypische antipsychotica (een bepaald type gedragsbeïnvloedende medicatie) geeft een verhoogd risico op obesitas.
  In een Nederlandse studie onder 744 volwassenen met een verstandelijke beperking bleek 32% matig overgewicht te hebben en 10% ernstig overgewicht (samen 42%). De risicogroepen waren vrouwen, mensen met een (zeer) lichte of matige verstandelijke beperking, ouderen en mensen met het downsyndroom.
  De prevalentie van overgewicht bij het downsyndroom is 31 tot 47%. Andere syndromen die gepaard gaan met overgewicht zijn onder andere het Angelmansyndroom, het Prader-Willisyndroom, het Turnersyndroom en het Bardetbiedlsyndroom.
  *) Evenhuis, H. (2014). Gezond ouder met een verstandelijke beperking. Resultaten van de GOUD-studie 2008 – 2013. Rotterdam: Erasmus MC.

• Verantwoording

  Gebaseerd op / bewerking van:

  Standaarden van het NHG (Nederlandse Huisartsen Genootschap).
  Multidicipliniare richtlijn diabetes mellitus, deel 2 (Verantwoorde diabeteszorg bij kwetsbare ouderen in verzorgings- en verpleeghuizen). Verenso, 2011.