Stippencoach, Met Stip naar een gezond gewicht

• Doelgroep

  Indicatiecriteria:

  • leeftijd: alle leeftijden;
  • ontwikkelingsniveau/IQ: alle (indien het niveau te laag is, voert de verzorger/ouder het programma uit);
  • problematiek: eet- en gewichtsproblematiek, al dan niet syndroom gebonden (erfelijke obesitas);
  • hulpvraag:
    • afvallen dan wel aankomen in gewicht;
    • leren wat gezonde en ongezonde voeding, welke en hoeveel voeding heb je nodig;
    • begeleiding bij diabetes, inzicht in koolhydraten.

  Contra-indicaties:

  • Geen.
    Wordt de interventie voor de cliënt te confronterend of wordt het een obsessie, dan interventie ‘op de achtergrond’ door verzorger/ouder uitvoeren.
• Doelstelling

  Doel is gezond omgaan met voeding en het bereiken/behouden van een gezond gewicht.
  Subdoelen (individueel bepaald):

  • cliënt stelt haalbare doelen;
  • cliënt denkt in kleine stappen (bijvoorbeeld proberen ‘oranje’ keuzes in voeding te veranderen in ‘groene’);
  • cliënt blijft op hetzelfde gewicht;
  • cliënt valt af (kleine stappen).
• Aanpak

  Aard werkzaamheden

  Elke cliënt krijgt een individueel ‘stippencoach-advies’. Het advies is op maat en wordt naar keuze uitgewerkt in tekst of in plaatjes, rekening houdend met de achtergrond en het niveau van de cliënt.
  
  Stippencoach kent vier elementen: voeding, beweging, gedrag en participatie van de omgeving. Het is een programma over voeding (tekst en plaatjes) en calorieën (stippen), over wat gezond (groene stippen) of minder gezond (oranje stippen) is om te eten of te drinken. Stippencoach geeft duidelijkheid en structuur.
  
  Het gewenste aantal stippen per dag wordt aangegeven. Kiezen mag, er wordt niets verboden (geen rode stippen). Er is veel ruimte voor zelfregie.
  
  Stippencoach kan op papier worden gebruikt of digitaal op een pc of tablet. Online biedt de diëtist de mogelijkheid om cliënten en hun omgeving op afstand te adviseren en te begeleiden.
  
  Iedereen uit het cliëntsysteem (verwanten, verzorgers, school, logeerhuis, enzovoorts) kan werken en meekijken met de digitale stippencoach. Het is GEEN dieet, maar het is een PLAN voor voeding, gebaseerd op gewone richtlijnen voor gezonde voeding en rekening houdend met wensen van de cliënt. Beweging (minimaal een half uur per dag) moeten cliënten zelf in hun eigen omgeving vorm geven. Een werkblad en picto’s over bewegen wordt in het consult met de cliënt besproken.
  
  Stippencoach is ook een onderdeel van de cursus ‘Vet lekker’ voor groepsleiders over gezond omgaan met voeding, beweging en gedrag van cliënten. Groepsleiders leren hoe te werken met de stippencoach als tool om te komen tot gezonde voeding op de groep.

  Werkzame elementen

  • oplossingsgericht werken: aansluiten bij de belevingswereld, de mogelijkheden en onmogelijkheden van de cliënt en zijn systeem;
  • werken met stippencoach: duidelijk en gestructureerd overzicht van wat wel en niet gezond is;
  • spreken over een ‘plan voor voeding’ (waarbij niets verboden is en alles mag, als je maar weet hoe en hoeveel) en niet over ‘dieet’ vanwege de negatieve bijklank;
  • iedereen op 1 lijn: alle betrokkenen dragen dezelfde boodschap uit en ondersteunen de cliënt bij de behalen van zijn doelen;
  • een advies op maat, passend bij de omstandigheden, mogelijkheden en wensen van de cliënt;
  • regelmatig consult per mail/telefoon of face-to-face.

  Betrokkenheid ouders en andere personen uit het sociale netwerk

  Participatie van de omgeving van de cliënt is belangrijk om de interventie effectief te laten zijn. Bij de intake worden zo veel mogelijk voor de cliënt belangrijke mensen uitgenodigd voor de uitleg.

  Bij de intake wordt gevraagd waar de cliënt de dagen doorbrengt en wie er dus op de hoogte moeten zijn van de aanpak met de stippencoach. Het is aan hen om belangrijke anderen te informeren. Indien nodig en indien er financiering voor is, kan de diëtist op locatie informatie/instructie/scholing geven.

  Specifieke aanpassingen voor de omschreven doelgroep(en)

  Het advies en de manier waarop gewerkt gaat worden met de stippen worden op maat gemaakt.
  Cliënten die het zelf kunnen, werken zelf met de stippen met ondersteuning van de omgeving. Bij cliënten die het niet zelf kunnen, werkt de (professionele) verzorger met de stippen.

  Duur, frequentie en vorm van de interventie

  Wat nodig is, hangt af van de problematiek. Veel cliënten moeten dit stippenplan blijvend volgen: het is een plan voor eten en drinken waar wel aanpassingen op gedaan worden al naar gelang het resultaat, maar helemaal loslaten kan vaak niet.

  Tijdsinvestering van de professional(s)

  Aantal sessies (de gehele interventie):
  Opstarten: 1 uur intake, 1 uur uitwerking + advies, verslaglegging afspraken = 2 uur.
  
  Vervolg: 1e evaluatie na 6 weken = 30-45 min, uitwerking + advies 15-45 minuten.
  
  Vervolgsessies: in overleg en naar mogelijkheden financiering = 30-45 min per consult; uitwerking + advies 15-45 minuten.
  
  Telefonisch consult of consult per mail: 15 min per consult.
  
  Teaminstructie: 1-1,5 uur.

• Verantwoording

  Gebaseerd op / bewerking van:
  

  Stippenplan is afgeleid van het ‘Stoplichtdieet’ van Epstein.
  
  De werkwijze is oplossingsgericht.
  
  Roeden, J. & Bannink, F. (2007). Handboek oplossingsgericht werken met licht verstandelijk beperkte cliënten. Amsterdam: Pearson Benelux B.V.

  Effectiviteit

  De stippencoach is effectief gebleken onder kinderen met een verstandelijke beperking met overgewicht of (morbide) obesitas (Verreussel et al, 2016). Er werd gewerkt aan voeding, beweging, gedrag en betrokkenheid van de ouders en familie. Ouders kregen les in het lezen van etiketten op voedingsmiddelen, meten en wegen van porties en het bereiden van de warme maaltijd en uitleg over voedingsmiddelen in de supermarkt.
  
  De meeste deelnemers (101 kinderen tussen de 10 en 17 jaar) zijn met behulp van het programma (flink) afgevallen. De mate van succes had meestal te maken met het meer of minder ondersteuning krijgen uit de omgeving. Betrokkenheid van ouders is, gezien hun voorbeeldfunctie als het gaat om gedrag en het verzorgen van eten en drinken, cruciaal.

  • Verreussel, M.J.T., Dieleman, J.P., Rasenberg, S., Veen-Roelofs, J. & Baak M.A. van. (2016). Obesity Treatment in Children with Intellectual Impairment: Outcome of a Multidisciplinary Inpatient Program. Journal of Obesity & Weight Loss Therapy, 6, 6, 1-5