HouVast

• Doelgroep

  Indicatiecriteria:

  • leeftijd: 0 tot 23 jaar;
  • ontwikkelingsniveau/IQ: minimaal één van de ouders heeft een LVB (ondergrens IQ 50/55, bovengrens IQ 85);
  • problematiek: (dreigende) opvoed- en opgroeiproblematiek:
    • tekortschietende opvoedvaardigheden zoals tekortschieten in verzorgingstaken, onvoldoende structuur bieden en niet in staat zijn om adequaat te corrigeren;
    • wisselende of beperkte bereidheid om steun te accepteren en/of de afwezigheid van een sterk sociaal netwerk;
  • hulpvraag: het verminderen van gedrags- en/of emotionele problemen van het kind en het verbeteren van hechting.

  Contra-indicaties:

  • er is sprake van een acuut onveilige situatie voor het kind;
  • er is niet (meer) sprake van een dagelijkse opvoedsituatie (kinderen wonen zelfstandig of zijn uit huis geplaatst zonder zicht op terugplaatsing);
  • psychiatrische of verslavingsproblematiek (bij ouder(s) en/of kind) of ernstige gedragsproblemen (bij het kind) hebben zulke impact op het functioneren van de ouders en/of het kind dat andere hulp noodzakelijk is;
  • ouders zijn op geen enkele manier bereid tot samenwerking.
• Doelstelling

  Hoofddoel:
  De ouders zijn in staat om, met hulp van het netwerk en/of professionals, hun kinderen zelf veilig en ‘goed genoeg’*) op te voeden, d.w.z.

  • er wordt voldaan aan basisbehoeften zoals hygiëne, gezondheid, onderdak en voeding;
  • ouders (en netwerk) bieden vertrouwen, controle en veiligheid en stimuleren zelfontplooiing;
  • ouders (en netwerk) bieden steun bij het aangaan en onderhouden van sociale relaties;
  • ouders (en netwerk) bieden stabiele basis voor kinderen om mee te doen in de samenleving

  Subdoelen:

  • ouders weten wanneer ze hulp nodig hebben en accepteren hulp in de toekomst;
  • het gezin ontvangt meer steun vanuit het sociale netwerk;
  • de opvoedvaardigheden van de ouders zijn zodanig vergroot dat, waar nodig met aanvullende ondersteuning vanuit het netwerk, de kinderen de zorg en aandacht krijgen die zij nodig hebben. Bijvoorbeeld: ouders stimuleren - met hulp van oma - het kind het schoolwerk te doen, geven duidelijke grenzen en bieden de lichamelijke verzorging die het kind nodig heeft.
    
    Doelen worden specifiek voor elk gezin geselecteerd en geconcretiseerd.

  *) ‘Goed genoeg’ opvoeden wordt binnen HouVast gedefinieerd als een gezinssituatie waarbij in voldoende mate aan vier functies van het gezin (Green & Parker, 2006 in: Cardol, 2012) tegemoet gekomen wordt:
  

  1. Ouders kunnen (met of zonder steun vanuit hun netwerk) het kind een fijn thuis bieden. Dit betekent dat aan basisbehoeften zoals hygiëne, gezondheid, onderdak en voeding wordt voldaan (zoals: kinderen hebben schone kleren, gezond eten, een schoon en warm huis).
  2. Ouders kunnen (met of zonder steun vanuit hun netwerk) een voedingsbodem bieden voor het ontwikkelen van emotionele veerkracht: vertrouwen en controle, veiligheid en zelfontplooiing. Dit betekent bijvoorbeeld: kinderen krijgen affectie en steun (kinderen worden getroost bij verdriet, gekalmeerd bij boosheid, gerustgesteld bij angst, er wordt samen met hen gelachen).
  3. Ouders bieden (zelf of samen met hun netwerk) steun bij het aangaan en onderhouden van sociale relaties binnen en buiten het gezin in termen van liefde, vertrouwen, burgerschap. Dit houdt bijvoorbeeld in dat kinderen steun krijgen bij hun ontwikkeling (kinderen hebben vriendjes / vriendinnetjes en andere volwassenen om zich heen, krijgen de ruimte om nieuwe dingen te leren, kunnen veilig naar buiten gaan).
  4. Het gezin kan omgaan met de buitenwereld (het gezin is uitvalsbasis voor het leren zich aan te passen aan de samenleving: educatie, gedrag, werk, levensvaardigheden). Concretisering is bijvoorbeeld: kinderen zien het goede voorbeeld (kinderen leren wat mag en niet mag, ouders houden zich aan de wet, ouders leven veilig en gezond).

  Green, H., & Parker, S. (2006). The other glass ceiling. In: Cardol, G. (2012). Eerst denken en dan doen. Over het versterken van de eigen kracht van gezinnen en het beter benutten van het sociale netwerk. Heerlen: Zuyd Onderzoek.

• Aanpak

  Aard werkzaamheden

  HouVast is een praktische en oplossingsgerichte interventie waarin gemiddeld twee uur per week gewerkt wordt aan acceptatie van hulp, het bouwen van een steunend netwerk en het vergroten van opvoedvaardigheden.

  De opstartfase (4 weken) staat in het teken van kennismaking, het opbouwen van een vertrouwensband met het gezin, het ontdekken van de manier waarop deze ouder(s) het beste leren en het gezamenlijk opstellen van een plan.
  
  In de werkfase (4 – 9 maanden) wordt structureel gewerkt aan het concreet en praktisch verbeteren van de opvoedvaardigheden van de ouders en het functioneren van het gezin en de individuele leden daarvan, en de ondersteuning vanuit het netwerk.
  
  In de afrondingsfase (1 – 2 maanden) wordt de betrokkenheid van de HouVast werker bij het gezin afgebouwd. Vanuit de weging van de resultaten wordt besloten of verdere ‘stut en steun’ / ‘waakvlamfunctie’ nodig is om de ouders te blijven stimuleren, de ondersteuning vanuit het netwerk te blijven coördineren en een oog te houden op de veiligheid en ontwikkeling van de kinderen. In dat geval wordt HouVast voortgezet als programma.

  Werkzame elementen

  • aanpak op maat, aansluitend bij de zorgen en krachten van het specifieke gezin;
    doelen omzetten in schaalvragen en de voortgang gedurende de uitvoering met alle betrokkenen opnieuw beoordelen;
  • uitvoering in de eigen leefomgeving;
  • langdurig, continu houvast;
  • gericht op partnerschap met ouders;
  • aansluitend op de specifieke leerbehoefte van ouders met een LVB;
  • oefenen van concrete vaardigheden;
  • aandacht voor wat goed gaat, empowerment, positieve feedback;
  • gericht op het benutten van sociale steun;
  • verbindt het sociale met het professionele netwerk;
  • ondersteuningsstructuur voor uitvoerders.

  Aanvullend voor jeugdigen:
  De richtlijnen Ernstige gedragsproblemen, Problematische gehechtheid (onderdeel van de Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming ontwikkelt door Het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), de Nederlandse vereniging van pedagogen en onderwijskundigen (NVO) en de Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk (BPSW)) bevatten nog meer werkzame elementen rondom het ondersteunen van jeugdigen met sociaal emotionele problematiek en hechtingsproblemen.

  Betrokkenheid ouders en andere personen uit het sociale netwerk

  Ouders zijn de primaire doelgroep van de interventie. Met de ouder(s) wordt gekeken op welke manier ze meer gebruik kunnen maken van het sociale netwerk om hen heen.

  Specifieke aanpassingen voor de omschreven doelgroep(en)

  HouVast maakt gebruik van werkzame factoren die van belang zijn voor de effectiviteit van interventies voor jongeren en ook ouders met een LVB (De Wit, Moonen en Douma (2011):

  • uitgebreide diagnostiek (in HouVast vertaalt zich dit in het zorgvuldig in kaart brengen van wat goed gaat en wat de zorgen zijn);
  • afstemmen van de communicatie (onder meer taal, tempo, concrete inhoud);
  • concreet maken van de oefenstof (onder meer door visuele ondersteuning en modeling);
  • voorstructureren en vereenvoudigen (onder meer door taakanalyse);
  • zorgen voor een veilige en positieve leeromgeving (door middel van de samenwerkingsrelatie);
  • gebruik maken van het netwerk (door netwerkoverleg).

  Wit, M. de, Moonen, X., & Douma, J. (2011). Richtlijn Effectieve Interventies LVB: Aanbevelingen voor het ontwikkelen, aanpassen en uitvoeren van gedragsveranderende interventies voor jeugdigen met een lichte verstandelijke beperking. Utrecht: Landelijk Kenniscentrum LVG.

  Duur, frequentie en vorm van de interventie

  De duur van HouVast (interventiedeel zonder ‘waakvlamdeel’) is een half jaar en kan één keer verlengd worden met een half jaar. Als HouVast wordt opgestart vanuit een ondertoezichtstelling (OTS) blijft de jeugdzorgwerker-gezinsvoogd de eerste drie tot maximaal zes maanden (tot het afsluiten van de OTS) op de achtergrond aanwezig om voortgang te monitoren en in te grijpen als ouders toch niet meewerken.

  Tijdsinvestering van de professional(s)

  Opstartfase: 4 weken. Er is zo vaak als nodig contact (huisbezoek). Ten minste 2 keer per week, 75 min per keer.
  
  Werkfase: minimaal 4 maanden, maximaal 9 maanden. Gemiddeld 120 minuten contact per week. Bij complexe problematiek: maximaal 480 minuten per week.
  
  Afrondingsfase: minimaal 1 maand, maximaal 2 maanden. Gemiddelde afbouw van 120 minuten per week naar 120 minuten per 2 weken naar 120 minuten per 4 weken.

• Verantwoording

  Gebaseerd op / bewerking van:

  HouVast is gebaseerd op kennis over multiprobleemgezinnen in het algemeen én kennis die specifiek gericht is op ouderschap bij mensen met een LVB. Voor de gezinnen waar HouVast zich op richt geldt dat er sprake is van een chronisch complex van socio-economische en psychosociale problemen, waarvan de beperking bij de ouder(s) er één is.
  
  
  De werkzame elementen van HouVast sluiten aan bij de ‘gouden standaard’ die vanuit vergelijking van bestaande IPT (= Intensieve Pedagogische Thuishulp)-interventies is geformuleerd, te weten: in de directe leefomgeving, met een intensieve contactfrequentie, vanuit empowerment, met aandacht voor het opbouwen van een werkrelatie, gericht op het trainen van opvoedvaardigheden en het versterken van het sociale netwerk, met een specifieke opleiding en periodieke werkbegeleiding (Van der Steege, 2007).

  • Steege, M. van der (2007). Intensieve Pedagogische Thuishulp komt tot wasdom. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut.

  Effectiviteit

  HouVast is op 11 december 2015 door de Erkenningscommissie Interventies (Deelcommissie Jeugdzorg en psychosociale/pedagogische preventie) erkend als ‘goed onderbouwd’.
  
  Er is nog geen onderzoek gedaan naar de effecten en naar de praktijkervaring.