Systeem- of familietherapie

Systeem- of familietherapie is bedoeld voor gezinnen waarbij wordt vermoed dat de klachten van een cliënt te maken hebben met onderlinge interactiepatronen binnen het gezin en is gericht op verduidelijking van de gezinspatronen, het betekenisgeven en verbeteren van de onderlinge relaties en communicatie en het samen zoeken naar oplossingen.

  • Indicatiecriteria:

    • leeftijd: alle;
    • ontwikkelingsniveau/IQ: om in gesprek te gaan is enig reflectievermogen noodzakelijk, dus is de ondergrens LVB. Het kan echter ook zo zijn dat bijvoorbeeld de ouders en/of brussen van een zeer ernstig meervoudig beperkte cliënt een hulpvraag hebben. Dan kan er met hen therapie gestart worden en is het niveau van de jeugdige geen contra-indicatie.
    • problematiek: bij vermoedens van verwevenheid individuele cliënt klachten met gezinsproblemen, verstoorde relaties/rollen/interactie, verwerking van ziekte of psychiatrische problematiek van een ouder, scheiding of een andere traumatische gebeurtenis;
    • hulpvraag: voorbeelden zijn:
      • We willen graag een betere interactie met elkaar als gezin.
      • Onze uithuis geplaatste dochter komt binnenkort weer thuis wonen, help ons om dit goed vorm te geven.
      • Wij willen graag dat onze zeer ernstig meervoudig beperkte zoon bij ’s Heeren Loo gaat wonen, maar het is zo moeilijk om hem ‘los te laten’. Help ons om dit op een goede manier te doen.
      • Ons kind is zo druk en moeilijk, maar medicatie helpt niet. Uit onderzoek komt naar voren dat hij problemen heeft met de vechtscheiding waar wij inzitten. Hoe kunnen we hier mee omgaan?

    Alle niveaus en leeftijden kunnen worden aangemeld. Per situatie wordt gekeken hoe de samenstelling voor de therapie is: alleen cliënt, alleen ouders, heel gezin, enzovoorts. Ook als de cliënt alleen is, kan er een plek worden gegeven aan het systeem, waardoor het alsnog ‘systeem- of familietherapie’ is.

    Contra-indicaties:

    • geen bereidheid of motivatie van gezinsleden om in therapie te gaan;
    • ernstige psychiatrische problematiek.
  • Hoofddoel:

    • het versterken van de onderlinge relaties en het samen zoeken naar oplossingen.

    Subdoelen:

    • ouders hebben zicht op wat ze meenemen aan ervaringen uit hun eigen jeugd en hoe dat doorwerkt in hun ouderschap;
    • ouder- en kindposities zijn duidelijk;
    • het veranderen van de manier waarop tegen het probleem (de aanmeldingsklacht) wordt aangekeken (betekenisgeving);
    • het verbeteren van de omgang met elkaar (interactiepatronen).
  • Aard werkzaamheden

    In systeem- of familietherapie is aandacht voor het hele gezin/familie. Ouders en kinderen zijn immers onlosmakelijk met elkaar verbonden. Als er zorgen zijn in een gezin, zoals relatieproblemen, ziekte, scheiding, of zorgen rond een kind met een beperking of gedragsproblemen, dan heeft dat effect op alle gezinsleden.

    In het beginstadium wordt zoveel mogelijk informatie verzameld over zowel de aangemelde klacht als over de aard van de interacties binnen het gezin. Dit kan extra informatie leveren over het ontstaan en in stand houden van de problemen. Vaak wordt een genogram gemaakt: een familietekening waarin drie generaties een plek krijgen. De patronen worden in kaart gebracht en er ontstaat inzicht in de invloed van de eigen geschiedenis van ouders op hun ouderschap. Als er erkenning is voor de tekorten die ouders zelf hebben opgelopen in hun jeugd, kunnen ze vaak beter zien wat hun kinderen nodig hebben. Dan kan met ouders besproken worden wat hun kind wil aangeven met het gedrag en wat ouders daarin kunnen betekenen.

    In de gesprekken die volgen kan de nadruk liggen op het veranderen van de omgang met elkaar of op het veranderen van de manier waarop tegen het probleem wordt aangekeken. Ook kunnen er vaardigheden aangeleerd worden om met een bepaalde kwetsbaarheid van een gezinslid om te gaan.

    De systeem- of familietherapeut staat niet alleen stil bij problemen, maar heeft ook oog voor de veerkracht van een systeem en stimuleert cliënten bij het zoeken naar eigen oplossingen. Bronnen van steun in de omgeving van de cliënt worden actief gezocht en benut.
    In de therapie kunnen de deelnemers zich bewust worden van onderlinge reacties op elkaar en begrijpen welke invloed zij op anderen hebben.
    Systeem- of familietherapie focust op de manier waarop mensen met elkaar omgaan en communiceren en de mogelijke invloed van omgevingsfactoren als school, werk, buurt, religie en cultuur. Vaak is sprake van patronen die zich door de generaties heen kunnen herhalen. Samen met cliënten wordt onderzocht waar hun klachten of problemen mee te maken hebben en wie er bij de therapie kan worden betrokken om bij te dragen aan veranderingen (bijvoorbeeld familieleden, leerkrachten, andere hulpverleners). Niet het zoeken naar oorzaken staat daarbij centraal, maar het zoeken naar mogelijkheden en oplossingen.

    Werkzame elementen

    • informatie verzamelen over de aangemelde klacht en de aard van de interacties binnen het gezin;
    • onderzoeken waar hun klachten of problemen mee te maken hebben en wie er bij de therapie kan worden betrokken om bij te dragen aan veranderingen;
    • actief/reflectief luisteren;
    • het maken van genogram;
    • het opstellen van poppetjes (Een taal Erbij);
    • reframing/herkaderen /het veranderen van de manier waarop tegen het probleem wordt aangekeken;
    • ruimte creëren om anders naar de kinderen te kijken;
    • het veranderen van de omgang met elkaar
      vaardigheden leren om met een bepaalde kwetsbaarheid van een gezinslid om te gaan;
    • cliënten stimuleren te zoeken naar eigen oplossingen en bronnen van steun in de omgeving;
    • niet (oorzaken) van problemen staan centraal, maar het zoeken naar mogelijkheden en oplossingen.
    • gezinspatronen herkennen en bewerken;
    • psycho-educatie;
    • horen en erkenning geven voor de eigen pijn van ouders.

    Aanvullend voor jeugdigen:
    De richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming (de Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming ontwikkelt door Het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), de Nederlandse vereniging van pedagogen en onderwijskundigen (NVO) en de Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk (BPSW)) bevatten nog meer werkzame elementen rondom het ondersteunen van jeugdigen met systeemgerichte hulpvragen.

    Betrokkenheid ouders en andere personen uit het sociale netwerk

    Systeem- of familietherapie is een manier van behandelen waarbij naast de aangemelde persoon ook de andere gezinsleden worden betrokken. Per sessie kan worden besproken of het zinnig is dat gezinsleden blijven meekomen of niet. Ook andere belangrijke personen kunnen aansluiten in de systeem- of familietherapie.

    Specifieke aanpassingen voor de omschreven doelgroep(en)

    Concreter taalgebruik, werken met visuele ondersteuning, werken met Een Taal Erbij en kaartspellen. Ook kan samengewerkt worden met PMT.

    Duur, frequentie en vorm van de interventie

    Kan kortdurend (5 gesprekken) of langdurig (25 gesprekken) zijn.

    Tijdsinvestering van de professional(s)

    Aantal sessies (de gehele interventie): gemiddeld 15 sessies.
    Aantal minuten per sessie: meestal 1 tot 1,5 uur.

  • Gebaseerd op / bewerking van:

    Systeem- of familietherapie is vooral gebaseerd op de contextuele en narratieve therapie, maar ook op de Emotionally Focused Family Therapy (EFFT).

    Boszormenyi-Nagy, I. & Krasner, B.R. (1994). Tussen Geven en Nemen. Over Contextuele Therapie. Haarlem: De Toorts.

    White, M. (2008). Narratieve therapie in de praktijk. Amsterdam: Hogrefe Uitgevers.

    Effectiviteit

    Over de effectiviteit van familie/gezinstherapie met gezinnen met kinderen met een beperking is weinig bekend. Voor een overzichtsstudie onder gezinnen met normaal begaafde kinderen, zie:

    • Carr, A. (2009). De effectiviteit van gezinstherapie en systeeminterventies voor problemen bij kinderen. Gezinstherapie Wereldwijd, 20 (3), 287-331.
    • Carr A. (2009). De effectiviteit van gezinstherapie en systeeminterventies voor problemen bij volwassenen. Gezinstherapie Wereldwijd, 20 (4), 445-474.
    • Lange, A. (2008). Onderzoek: een overzicht. In: Savenije, A, Lawick, M.J. van & Reijmers, E.T.M. (Red.). Handboek Systeemtherapie, p. 88-105. Utrecht: De Tijdstroom.


Locaties

Filters

Cliëntgroep
Leeftijd
Cognitief niveau
Sociaal-emotioneel niveau
Begeleidingsintensiteit
Type nachtzorg
Type dagbesteding
Specifieke kennis en kunde
Aantal gevonden locaties: 42