Systeem- of familietherapie
Systeem- of familietherapie is bedoeld voor gezinnen waarbij wordt vermoed dat de klachten van een cliënt te maken hebben met onderlinge interactiepatronen binnen het gezin en is gericht op verduidelijking van de gezinspatronen, het betekenisgeven en verbeteren van de onderlinge relaties en communicatie en het samen zoeken naar oplossingen.
-
Indicatiecriteria:
- leeftijd: alle;
- ontwikkelingsniveau/IQ: om in gesprek te gaan is enig reflectievermogen noodzakelijk, dus is de ondergrens LVB. Het kan echter ook zo zijn dat bijvoorbeeld de ouders en/of brussen van een zeer ernstig meervoudig beperkte cliënt een hulpvraag hebben. Dan kan er met hen therapie gestart worden en is het niveau van de jeugdige geen contra-indicatie.
- problematiek: bij vermoedens van verwevenheid individuele cliënt klachten met gezinsproblemen, verstoorde relaties/rollen/interactie, verwerking van ziekte of psychiatrische problematiek van een ouder, scheiding of een andere traumatische gebeurtenis;
- hulpvraag: voorbeelden zijn:
- We willen graag een betere interactie met elkaar als gezin.
- Onze uithuis geplaatste dochter komt binnenkort weer thuis wonen, help ons om dit goed vorm te geven.
- Wij willen graag dat onze zeer ernstig meervoudig beperkte zoon bij ’s Heeren Loo gaat wonen, maar het is zo moeilijk om hem ‘los te laten’. Help ons om dit op een goede manier te doen.
- Ons kind is zo druk en moeilijk, maar medicatie helpt niet. Uit onderzoek komt naar voren dat hij problemen heeft met de vechtscheiding waar wij inzitten. Hoe kunnen we hier mee omgaan?
Alle niveaus en leeftijden kunnen worden aangemeld. Per situatie wordt gekeken hoe de samenstelling voor de therapie is: alleen cliënt, alleen ouders, heel gezin, enzovoorts. Ook als de cliënt alleen is, kan er een plek worden gegeven aan het systeem, waardoor het alsnog ‘systeem- of familietherapie’ is.
Contra-indicaties:
- geen bereidheid of motivatie van gezinsleden om in therapie te gaan;
- ernstige psychiatrische problematiek.
-
Hoofddoel:
- het versterken van de onderlinge relaties en het samen zoeken naar oplossingen.
Subdoelen:
- ouders hebben zicht op wat ze meenemen aan ervaringen uit hun eigen jeugd en hoe dat doorwerkt in hun ouderschap;
- ouder- en kindposities zijn duidelijk;
- het veranderen van de manier waarop tegen het probleem (de aanmeldingsklacht) wordt aangekeken (betekenisgeving);
- het verbeteren van de omgang met elkaar (interactiepatronen).
-
Aard werkzaamheden
In systeem- of familietherapie is aandacht voor het hele gezin/familie. Ouders en kinderen zijn immers onlosmakelijk met elkaar verbonden. Als er zorgen zijn in een gezin, zoals relatieproblemen, ziekte, scheiding, of zorgen rond een kind met een beperking of gedragsproblemen, dan heeft dat effect op alle gezinsleden.
In het beginstadium wordt zoveel mogelijk informatie verzameld over zowel de aangemelde klacht als over de aard van de interacties binnen het gezin. Dit kan extra informatie leveren over het ontstaan en in stand houden van de problemen. Vaak wordt een genogram gemaakt: een familietekening waarin drie generaties een plek krijgen. De patronen worden in kaart gebracht en er ontstaat inzicht in de invloed van de eigen geschiedenis van ouders op hun ouderschap. Als er erkenning is voor de tekorten die ouders zelf hebben opgelopen in hun jeugd, kunnen ze vaak beter zien wat hun kinderen nodig hebben. Dan kan met ouders besproken worden wat hun kind wil aangeven met het gedrag en wat ouders daarin kunnen betekenen.
In de gesprekken die volgen kan de nadruk liggen op het veranderen van de omgang met elkaar of op het veranderen van de manier waarop tegen het probleem wordt aangekeken. Ook kunnen er vaardigheden aangeleerd worden om met een bepaalde kwetsbaarheid van een gezinslid om te gaan.
De systeem- of familietherapeut staat niet alleen stil bij problemen, maar heeft ook oog voor de veerkracht van een systeem en stimuleert cliënten bij het zoeken naar eigen oplossingen. Bronnen van steun in de omgeving van de cliënt worden actief gezocht en benut.
In de therapie kunnen de deelnemers zich bewust worden van onderlinge reacties op elkaar en begrijpen welke invloed zij op anderen hebben.
Systeem- of familietherapie focust op de manier waarop mensen met elkaar omgaan en communiceren en de mogelijke invloed van omgevingsfactoren als school, werk, buurt, religie en cultuur. Vaak is sprake van patronen die zich door de generaties heen kunnen herhalen. Samen met cliënten wordt onderzocht waar hun klachten of problemen mee te maken hebben en wie er bij de therapie kan worden betrokken om bij te dragen aan veranderingen (bijvoorbeeld familieleden, leerkrachten, andere hulpverleners). Niet het zoeken naar oorzaken staat daarbij centraal, maar het zoeken naar mogelijkheden en oplossingen.Werkzame elementen
- informatie verzamelen over de aangemelde klacht en de aard van de interacties binnen het gezin;
- onderzoeken waar hun klachten of problemen mee te maken hebben en wie er bij de therapie kan worden betrokken om bij te dragen aan veranderingen;
- actief/reflectief luisteren;
- het maken van genogram;
- het opstellen van poppetjes (Een taal Erbij);
- reframing/herkaderen /het veranderen van de manier waarop tegen het probleem wordt aangekeken;
- ruimte creëren om anders naar de kinderen te kijken;
- het veranderen van de omgang met elkaar
vaardigheden leren om met een bepaalde kwetsbaarheid van een gezinslid om te gaan; - cliënten stimuleren te zoeken naar eigen oplossingen en bronnen van steun in de omgeving;
- niet (oorzaken) van problemen staan centraal, maar het zoeken naar mogelijkheden en oplossingen.
- gezinspatronen herkennen en bewerken;
- psycho-educatie;
- horen en erkenning geven voor de eigen pijn van ouders.
Aanvullend voor jeugdigen:
De richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming (de Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming ontwikkelt door Het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), de Nederlandse vereniging van pedagogen en onderwijskundigen (NVO) en de Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk (BPSW)) bevatten nog meer werkzame elementen rondom het ondersteunen van jeugdigen met systeemgerichte hulpvragen.Betrokkenheid ouders en andere personen uit het sociale netwerk
Systeem- of familietherapie is een manier van behandelen waarbij naast de aangemelde persoon ook de andere gezinsleden worden betrokken. Per sessie kan worden besproken of het zinnig is dat gezinsleden blijven meekomen of niet. Ook andere belangrijke personen kunnen aansluiten in de systeem- of familietherapie.
Specifieke aanpassingen voor de omschreven doelgroep(en)
Concreter taalgebruik, werken met visuele ondersteuning, werken met Een Taal Erbij en kaartspellen. Ook kan samengewerkt worden met PMT.
Duur, frequentie en vorm van de interventie
Kan kortdurend (5 gesprekken) of langdurig (25 gesprekken) zijn.
Tijdsinvestering van de professional(s)
Aantal sessies (de gehele interventie): gemiddeld 15 sessies.
Aantal minuten per sessie: meestal 1 tot 1,5 uur. -
Gebaseerd op / bewerking van:
Systeem- of familietherapie is vooral gebaseerd op de contextuele en narratieve therapie, maar ook op de Emotionally Focused Family Therapy (EFFT).
Boszormenyi-Nagy, I. & Krasner, B.R. (1994). Tussen Geven en Nemen. Over Contextuele Therapie. Haarlem: De Toorts.
White, M. (2008). Narratieve therapie in de praktijk. Amsterdam: Hogrefe Uitgevers.Effectiviteit
Over de effectiviteit van familie/gezinstherapie met gezinnen met kinderen met een beperking is weinig bekend. Voor een overzichtsstudie onder gezinnen met normaal begaafde kinderen, zie:
- Carr, A. (2009). De effectiviteit van gezinstherapie en systeeminterventies voor problemen bij kinderen. Gezinstherapie Wereldwijd, 20 (3), 287-331.
- Carr A. (2009). De effectiviteit van gezinstherapie en systeeminterventies voor problemen bij volwassenen. Gezinstherapie Wereldwijd, 20 (4), 445-474.
- Lange, A. (2008). Onderzoek: een overzicht. In: Savenije, A, Lawick, M.J. van & Reijmers, E.T.M. (Red.). Handboek Systeemtherapie, p. 88-105. Utrecht: De Tijdstroom.
Locaties
-
Polikliniek AurigaBehandelenBij Polikliniek Auriga in Dordrecht kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Grafelijkheidsweg 82
3328 EM Dordrecht -
Polikliniek HilversumBij Polikliniek Hilversum kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Seinstraat 22
1223 DA Hilversum -
Polikliniek LeeuwardenBehandelenBij Polikliniek Leeuwarden kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Jacob Catsplein 1
8913 CS Leeuwarden -
Ambulante begeleiding in EemlandHulp thuis (ambulant)Vanuit Leusden ondersteunen we mensen met een beperking die zelfstandig wonen of gezinnen met een kind met een beperking bij hen thuis.Burgemeester De Beaufortweg 16
3833 AG Leusden -
Polikliniek UtrechtBehandelenBij Polikliniek Utrecht kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Molenpolder 126
3453 NZ De Meern -
Polikliniek LelystadBehandelenBij Polikliniek Lelystad kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.De Meent 10
8224 BR Lelystad -
Polikliniek AlmereBehandelenBij Polikliniek Almere kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Randstad 20 27
1314 BC Almere -
Polikliniek HarderwijkBehandelenBij Polikliniek Harderwijk kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Westeinde 23
3844 DD Harderwijk -
Polikliniek WekeromBehandelenBij Polikliniek Wekerom kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Apeldoornseweg 60
6733 SC Wekerom -
Polikliniek DrutenBehandelenBij Polikliniek Druten kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Kapellekenslaan 47
6651 TJ Druten -
Polikliniek UrkBehandelenBij Polikliniek Urk kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Vlechttuinen 1
8322 BA Urk -
Ambulante begeleiding bij NAH of complexe doofheid in DrentheHulp thuis (ambulant)'s Heeren Loo De Noorderbrug biedt in Drenthe ambulante begeleiding aan in je eigen omgeving en met vertrouwde mensen om je heen,Delft 77
9406 GD Assen -
Polikliniek BedumBehandelenBij Polikliniek Bedum kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Schoolstraat 10
9781 JN Bedum -
Ambulante begeleiding bij NAH of complexe doofheid in FrieslandHulp thuis (ambulant)'s Heeren Loo De Noorderbrug in Friesland biedt ambulante begeleiding aan in je eigen omgeving en met vertrouwde mensen om je heen,Sixmastraat 66
8932 PA Leeuwarden -
Polikliniek NijkerkBehandelenBij Polikliniek Nijkerk kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Van 't Hoffstraat 28
3863 AX Nijkerk -
Polikliniek MonsterBehandelenBij Polikliniek Monster kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Vijverweg 18
2681 JB Monster -
Polikliniek NijmegenBehandelenBij Polikliniek Nijmegen kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Carbatinastraat 3
6515 GM Nijmegen -
Polikliniek NoordwijkBehandelenBij Polikliniek Noordwijk kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Wintertuinlaan 6
2201 ZS Noordwijk -
Polikliniek ZwolleBehandelenBij Polikliniek Zwolle kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Dokter Spanjaardweg 12
8025 BT Zwolle -
Polikliniek EmmeloordBehandelenBij Polikliniek Emmeloord kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Saturnusstraat 83
8303 CB Emmeloord -
Enckerkamp 15Appartementen/studio's voor mensen met een lichte tot matige verstandelijke beperking.Enckerkamp 15
3853 HK Ermelo -
Paardenkamp 3Woningen voor mensen met een matige tot ernstige verstandelijke beperking.Paardenkamp 3
3853 HB Ermelo -
Huiselijke groepswoning gericht op zelfredzaamheid voor jongvolwassenen met een LVBWonen JeugdOp de Koningin Beatrixstraat wonen mensen met een licht verstandelijke beperking. Op nummer 9 wonen mensen met een zeer ernstige meervoudige beperking.Koningin Beatrixstraat 9
2678 EE De Lier -
Behandel locatie voor kinderen op het woonzorgpark Het WesterhonkWonen Jeugd BegeleidingGroepswoningen voor kinderen en jongeren tussen 14 en 18 jaar.Groenendaal 14
2681 DZ Monster -
Polikliniek ErmeloBehandelenBij Polikliniek Ermelo kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Nieuwekamp 1-3-5
3853 HP Ermelo -
Polikliniek AlmeloBehandelenBij Polikliniek Almelo kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Kieftsbeeklaan 1
7607 TA Almelo -
Polikliniek TielBehandelenBij Polikliniek Tiel kan je terecht voor onderzoek, behandeling en begeleiding van mensen met een (licht) verstandelijke beperking.Prinses Beatrixlaan 25
4001 AG Tiel -
Koningin Beatrixstraat 11Op de Koningin Beatrixstraat wonen mensen met een lichte verstandelijke beperking. Op nummer 9 wonen mensen met een zeer ernstige meervoudige beperking.Koningin Beatrixstraat 11
2678 EE De Lier -
Koningin Beatrixstraat 13Op de Koningin Beatrixstraat wonen mensen met een lichte verstandelijke beperking. Op nummer 9 wonen mensen met een zeer ernstige meervoudige beperking.Koningin Beatrixstraat 13
2678 EE De Lier -
Reykjavikweg 11Geschakelde woningen voor mensen met een verstandelijke beperking.Reykjavikweg 11
2548 VA Den Haag -
Reykjavikweg 13Geschakelde woningen voor mensen met een verstandelijke beperking.Reykjavikweg 13
2548 VA Den Haag -
Reykjavikweg 17Geschakelde woningen voor mensen met een verstandelijke beperking.Reykjavikweg 17
2548 VA Den Haag -
Trainingswoningen voor jongvolwassenen met een LVB in het WestlandWonen Begeleiding JeugdOp de Koningin Beatrixstraat 3 en 9b wonen mensen met een licht verstandelijke beperking. Op nummer 9 wonen mensen met een zeer ernstige meervoudige beperking.Koningin Beatrixstraat 3
2678 EE De Lier -
Reykjavikweg 7Geschakelde woningen voor mensen met een verstandelijke beperking.Reykjavikweg 7
2548 VA Den Haag -
Het Veld 40*Begeleid wonen in een groepshuis voor mensen met een ernstige verstandelijke beperking.Het Veld 40
2681 JZ Monster -
Het Veld 20*Het Veld 14 en 20 zijn woningen voor mensen met een verstandelijke beperking, op het woonzorgpark Het Westerhonk. Tussen deze woningen in staan particulierenwoningen (nummers 16 en 18).Het Veld 20
2681 JZ Monster -
Het Veld 34*Begeleid wonen in een groepshuis voor mensen met een ernstige verstandelijke beperking.Het Veld 34
2681 JZ Monster -
Trainingswoningen voor jongeren met een LVB in gemeente WestlandWonen Begeleiding JeugdBen je (jong)volwassen en heb je een licht verstandelijke beperking? Wil je graag op jezelf wonen, maar kun je (nog) niet zelfstandig wonen? Dan is wonen op de Goudenregenstraat misschien iets voor jou.Goudenregenstraat 123
2681 GH Monster -
Bosweg 38De Boog bestaat uit negen groepswoningen voor mensen met een verstandelijke beperking van uiteenlopende niveaus.Bosweg 38
2681 JK Monster -
Begeleid wonen voor kinderen en jongeren op woonzorgpark Het WesterhonkWonen Jeugd BegeleidingVier groepswoningen voor kinderen en jongeren t/m 18 jaar.Groenendaal 10
2681 DZ Monster -
Begeleid wonen op woonzorgpark Het Westerhonk in MonsterGroenendaal 12 is een woning voor kinderen en jongeren tot 18 jaar met een matig tot ernstig verstandige beperking.Groenendaal 12
2681 DZ Monster -
Behandel locatie voor jongeren op het woonzorgpark Het WesterhonkWonen Jeugd BegeleidingGroepswoningen voor kinderen en jongeren tussen de 10 t/m 14 jaar.Groenendaal 16
2681 DZ Monster