Muziektherapie

• Doelgroep

  Indicaties:

  • leeftijd: vanaf 10 jaar;
  • ontwikkelingsniveau/IQ: vanaf 55;
  • problematiek: problemen op het gebied van
    • het reguleren van eigen spanningen;
    • het richten en reguleren van aandacht;
    • het opvangen en interpreteren van sociale signalen;
    • het samenspelen en samenwerken;
    • het stilstaan bij gevoelens;
    • het verwoorden van gevoel;
    • het reguleren van emoties en gedrag.

  Deze onderliggende problemen worden vaak zichtbaar in emotionele- en gedragsproblemen. Onderliggende oorzaken kunnen zijn: problematische gehechtheid, ASS, ADHD, LVB en traumatische ervaringen of een combinatie van deze factoren.

  Contra-indicaties

  • gehoorproblemen of zeer sterke gevoeligheid voor geluidsprikkels.
• Doelstelling

  Hoofddoel:

  • Muziektherapie helpt cliënten om hun sociale en communicatieve vaardigheden te verbeteren, hun emoties te uiten, hun zelfvertrouwen en copingvaardigheden te vergroten, zich te ontspannen, om te gaan met verlies, hun motoriek, taal en spraak te verbeteren en hun concentratievermogen te vergroten.
    
• Aanpak

  Aard werkzaamheden

  In muziektherapie wordt methodisch gewerkt met de elementen van muziek, zoals melodie, ritme en harmonie. Dat kan receptief (luisteren naar muziek) en actief (spelen, zingen, componeren en improviseren). Het zelf muziek maken kan bijvoorbeeld:

  • met eigen stem: de cliënt leert al zingend of rappend naar zichzelf te luisteren en/of zichzelf meer of beter te laten horen. Dit kan middels bestaande door de cliënt of therapeut uitgezochte songs met teksten die (onbewust of bewust) relateren aan de cliënt en zijn situatie/problematiek. Maar dit kan ook door zelfgeschreven teksten/liedjes door cliënt en/of therapeut.
  • op instrumenten: het gaat niet om het spelen van de goede noten, het gaat om het klank geven aan gevoelens. Door samen muziek te maken, leert de cliënt contact te maken en te communiceren: luisteren, afstemmen, initiatief nemen en reageren. Voorbeelden zijn samen improviseren op de piano aan de hand van een thema en wisselspel op percussie.

  Omdat bij musiceren afstemming op anderen een essentiële rol speelt, worden in de therapie snel interactie- en communicatiepatronen waarneembaar. Muziek kan het lichaam in beweging zetten (dansen op muziek) of innerlijke onrust kanaliseren. Door muziek kan de cliënt leren zich beter te ontspannen door middel van ademhalings- en zangoefeningen of door yoga- of meditatieoefeningen op muziek.

  Werkzame elementen

  Vanaf het moment dat de muziek het oor bereikt, roept dit sensorische, affectieve en cognitieve effecten op. Muziek raakt: het kan emoties losmaken en het innerlijk in beweging zetten. Het kan opvrolijken of juist herinneringen oproepen. De ervaringsgerichtheid maakt muziektherapie tot een geschikte vorm van therapie voor mensen waarbij de cognitie geen wenselijke of mogelijke ingang is.
  
  Uitgangspunt binnen de muziektherapie is dat de manier waarop de cliënt zich in de muziek laat horen een reflectie is van zijn manier van ‘in de wereld staan’: het is een analoog proces waarbij wordt uitgegaan van een directe relatie tussen vormgeving in de muziek en vormgeving van andere levensgebieden. Door deze op een andere manier in de muziek te ervaren en door veilig te kunnen oefenen, kan de cliënt het vertrouwen opbouwen om deze andere manier ook in zijn dagelijkse leven toe te passen.
  
  Aanvullend voor jeugdigen:
  De richtlijnen Ernstige gedragsproblemen, ADHD en de in ontwikkeling zijnde richtlijn Trauma (onderdeel van de Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming ontwikkelt door Het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), de Nederlandse vereniging van pedagogen en onderwijskundigen (NVO) en de Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk (BPSW)) bevatten nog meer werkzame elementen rondom het ondersteunen van jeugdigen met emotionele en/of gedragsproblemen.

  Betrokkenheid ouders en andere personen uit het sociale netwerk

  Het systeem rondom de cliënt wordt bij de therapie betrokken door ouders en/of anderen (zo nodig en indien gewenst) uit te nodigen bij de intake en de (tussentijdse) evaluaties.

  Specifieke aanpassingen voor de omschreven doelgroep(en)

  Aansluiten bij niveau en belevingswereld van de cliënt. De één houdt van Nederlandstalige smartlappen, de ander komt met hardrock. De muziektherapeut heeft een brede muziekkennis en is bereid zich te verdiepen in en gebruik te maken van diverse muziekstijlen en genres.

  Duur, frequentie en vorm van de interventie

  Duur van de therapie is afhankelijk van de complexiteit van de hulpvraag: meestal wordt begonnen met 15 tot 20 sessies en kan er na evaluatie verlengd worden met nogmaals 15 tot 20 sessies.
  
  Frequentie: wekelijks

  Het gaat om individuele therapie.

  Tijdsinvestering van de professional(s)

  Muziektherapeut (ortho/sociaal pedagogisch behandelaar/therapeut): aantal sessies is afhankelijk van de complexiteit van de hulpvraag. Vaak wordt gestart met maximaal 15 sessies. Daarna is verlening mogelijk op indicatie van de muziektherapeut.
  
  Sessie duurt 45 minuten. Overhead is 30 minuten per sessie. Totaal 75 minuten.
  
  GZ-psycholoog (eindverantwoordelijk voor behandeling): 2 uur overleg/evaluatie met therapeut per 15 sessies.

• Verantwoording

  Gebaseerd op / bewerking van:

  • De muziektherapeutische behandeling van kinderen en jongeren met LVB staat nog in de kinderschoenen. Evidence-based-practices ontbreken nog.
  • Affectregulerende vaktherapie muziek (ter vermindering van gedrags- en emotionele problemen bij kinderen van 4 t/m 12 jaar met problematische gehechtheid) wordt toegepast binnen de kinder- en jeugdpsychiatrie, jeugdhulp en binnen de zorg voor jeugdigen met een licht verstandelijke beperking. De methode Affectregulerende vaktherapie muziek is in 2016 beschreven door een groep beeldend en muziektherapeuten. De FVB/CPMO heeft de methode geaccordeerd en opgenomen in de databank van de FVB (Federatie voor Vaktherapeutische Beroepen).
  • Muziektherapeutische methode: Muziek als krachtpatser.

  Witte, M. de (2014). Muziek als Krachtpatser: Ervaringsgerichte muziektherapie bij muziektherapie bij forensische LVB patiënten, waarbij emotieregulatie problematiek een risicofactor is voor delinquent gedrag. Behandelproduct STEVIG.

  Effectiviteit

  Er heeft nog geen onderzoek plaatsgevonden naar deze interventie.