Psychomotorische Therapie (PMT)

• Doelgroep

  Indicatiecriteria:

  • leeftijd: 5 jaar en ouder;
  • ontwikkelingsniveau/IQ: LVB, MVB en NAH; voor doelgroep ernstige verstandelijke beperkten is PMT in mindere mate geschikt, voor de doelgroep ernstige meervoudige beperking is PMT niet geschikt;
  • problematiek: cliënten met één of meerdere van de volgende problemen kunnen worden aangemeld voor therapie:
  • negatief zelfbeeld of lichaamsbeeld;
  • faalangst;
  • (seksueel) misbruikt zijn;
  • impulsregulatie problematiek;
  • agressieregulatie problematiek;
  • de handicap of beperkingen niet kunnen accepteren;
  • weinig weerbaar zijn in het contact met anderen;
  • problemen in het contact met leeftijdgenoten;
  • traumatische ervaringen (bijvoorbeeld echtscheiding of overlijden);
  • hechtingsproblematiek;
    psychosomatische klachten;
  • depressieve klachten;
  • kind van ouder(s) met psychiatrische problematiek (kopp).

  PMT is voor veel cliënten geschikt. Keuze voor PMT ligt voor de hand wanneer:

  • de cliënt een voorkeur heeft voor actief bezig zijn en/of juist geactiveerd moet worden;
  • de cliënt moeilijk kan praten over zijn gevoelens/gedachten;
  • de cliënt veel ‘in zijn hoofd bezig is’ en meer belevingsgericht aan de slag moet om zich verder te ontwikkelen of problemen aan te pakken.

  Ouder(s) en jeugdige kunnen samen worden aanmeld voor therapie wanneer:

  • het contact tussen de ouder(s) en hun kind is verstoord en dat door middel van therapie hersteld kan worden;
  • het kind hechtingsproblematiek heeft en het van belang is dat de ouder(s) participeert in de therapie.

  Contra-indicaties:

  De volgende factoren belemmeren het rendement van de therapie:

  • niet betrokken ouders/verzorgers;
  • verslavingsproblematiek (van degene die in therapie is);
  • aanhoudend gebrek aan motivatie bij cliënt;
  • géén hulpvraag hebben;
  • suïcidaliteit;
  • ernstige psychiatrische problematiek, bijvoorbeeld een acute psychose, waarbij directe behandeling van een psychiater is vereist.
• Doelstelling

  Hoofddoel:

  • Het doel van de psychomotorische therapie: "Het tot stand brengen van een gedragsverandering of tenminste een bijdrage te leveren daaraan en daarmee psychosociale of psychiatrische problematiek weg te nemen of te verminderen." (Nederlandse Vereniging voor Psychomotorische Therapie (NVPMT))
    
    De psychomotorische therapie biedt een veilige plek om te experimenteren met ander gedrag. Ook kunnen nieuwe ervaringen op het gebied van voelen en denken opgedaan worden. Tijdens de psychomotorische therapie krijgt de cliënt de gelegenheid om leerervaringen en ‘correctieve emotionele belevingen’ op te doen.
    
    De therapeut zal zich binnen een veilige, affectieve (liefdevolle) relatie, die hij opbouwt met de cliënt, richten op het teweegbrengen van veranderingen in de manier waarop de cliënt zichzelf beleeft en omgaat met de wereld om zich heen, waardoor de ontwikkeling van de cliënt positief gestimuleerd wordt (Nederlandse Vereniging voor Psychomotorische Kindertherapie).
    
• Aanpak

  Aard werkzaamheden

  Het lichaam, de beweging is het aangrijpingspunt voor PMT. Cliënten ontdekken en ontwikkelen zich door te doen en te ervaren, door letterlijk in beweging te komen. Ze gebruiken hiervoor hun lichaam. Van daaruit wordt er toegewerkt naar bewustwording, mentaliseren en verbaliseren van de interne belevingswereld.
  
  Er zijn twee algemene lijnen die werkzaam zijn:

  • Het opbouwen van een veilige, affectieve vertrouwensrelatie. Dit is een belangrijke voorwaarde om te kunnen werken aan gestelde doelen, onder andere omdat er tijdens PMT regelmatig met fysiek contact wordt gewerkt. Bij sommige problematiek (bijvoorbeeld hechtingsproblematiek) is het doorlopen van de bouwstenen van de hechting al een therapiedoel op zich.
  • Het doen van bewegingsactiviteiten waarbij de lichaamservaring en de beweging van de cliënt centraal staan. Door middel van lichaamservaring en beweging wordt het gedrag van de cliënt onderzocht en worden er (nieuwe) ervaringen opgedaan op het gebied van voelen, denken en willen. Ook kan worden geëxperimenteerd met nieuw gedrag (handelen).

  Werkzame elementen

  Werkzame elementen:

  • Bij de start van de therapie focussen op de sterke kanten van de cliënt. De therapeut laat zich leiden door wat de cliënt in beweging en spel laat zien, dit binnen de veilige structuur en kaders van de therapie. De cliënt krijgt vertrouwen in zichzelf, ervaart controle over eigen lichaam en de situatie en krijgt daardoor ook vertrouwen in de therapeut. Dan wordt het mogelijk om aandacht te hebben voor de kwetsbare kanten die de ontwikkeling hebben doen vastlopen.
  • Afhankelijk van de hulpvraag van de cliënt kiezen voor interventies en behandeltechnieken die gericht zijn op ontwikkeling, verwerking, oplossing of ik-versterking.
  • Voor activiteiten gericht op de lichaamservaring worden verschillende methoden toegepast, zoals ademhalingsoefeningen en ontspanningsoefeningen. De psychomotorische therapeut duidt daarbij de signalen die de cliënt en het lichaam van de cliënt aangeven en verleent daar betekenis aan. Ook kan de therapeut gebruik maken van spannende interventies of activiteiten, zoals iets met de ogen dicht doen.
  • Als bewegingsactiviteiten worden in de psychomotorische therapie situaties uit de sport en het bewegingsonderwijs toegepast. Voorbeelden hiervan zijn balspelen, bewegen op muziek en boksen. Er wordt stilgestaan bij bewegingspatronen, lichaamstaal, ademhaling, lichaamshouding, concentratie, taakgerichtheid en de emotiebeleving van de cliënt.
  • Ook wordt erop gelet hoe de cliënt omgaat met de opdrachten, zichzelf en met anderen. Dit zijn de uitgangspunten van de behandeling. Hierdoor kan een cliënt nieuw gedrag aanleren en traumatische ervaringen verwerken.
    Er wordt gebruik gemaakt van contextmanipulatie, dat wil zeggen dat de therapeut wijzigingen aanbrengt in het arrangement. Het geeft de therapeut de mogelijkheid om via de schikking van de situatie en zijn eigen rol daarin het probleemgedrag te lijf te gaan.

  Aanvullend voor jeugdigen:
  De richtlijnen Ernstige gedragsproblemen, Problematische gehechtheid, KOPP en de in ontwikkeling zijnde richtlijn Trauma (onderdeel van de Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming ontwikkelt door Het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), de Nederlandse vereniging van pedagogen en onderwijskundigen (NVO) en de Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk (BPSW)) bevatten nog meer werkzame elementen rondom het ondersteunen van jeugdigen met psychosociale of psychische problematiek.

  Betrokkenheid ouders en andere personen uit het sociale netwerk

  Betrokkenheid ouders en andere personen uit het sociale netwerk is wisselend per traject. Soms zijn ouders aanwezig bij de sessies. Soms sluiten ook begeleiders aan vanwege een betere transfer en/of vanwege veiligheid voor de cliënt. Vaak is er na een aantal keer een gesprek met ouders en overige hulpverleners in het systeem. Daarnaast is er overleg met docenten, begeleiders, overige belangrijke betrokken mensen. Bel- en mailcontact met therapeut kan wekelijks of maandelijks zijn.

  Specifieke aanpassingen voor de omschreven doelgroep(en)

  Speciaal voor cliënten met een beperking worden visueel ondersteunende middelen ingezet, zoals emotiethermometers, signaleringsplannen, emotiepicto’s, therapieboekjes/schriften en beeldopnames. Bestaande methodieken worden aangepast aan de doelgroep: bijvoorbeeld stop-denk-doe, denken, durven en doen, enzovoorts. Dit gebeurt vaak door informatie en hulpmiddelen te visualiseren.

  Duur, frequentie en vorm van de interventie

  Psychomotorische therapie kan in groepsverband worden toegepast, maar kan ook individueel gegeven worden.
  
  De therapiesessies duren een uur en worden wekelijks gegeven. De therapie kan kortdurend maar ook in een langer traject worden aangeboden.

  Tijdsinvestering van de professional(s)

  Aantal sessies (van de gehele interventie) is afhankelijk van de hulpvraag en wordt in overleg met de hoofdbehandelaar besloten. In eerste instantie wordt uitgegaan van 15 á 30 sessies.
  
  Aantal minuten per sessie: 30-60 minuten directe tijd, 30 minuten indirecte tijd. Daarnaast is er tijd gemoeid met overleg/evaluaties met cliënt, ouders en overige belangrijke mensen uit het systeem van de cliënt.

• Verantwoording

  Gebaseerd op / bewerking van:

  • Brandts-Zandvliet, W. & Eisenga-Oppenoorth, A. (2015). Psychomotorische kindertherapie: een theoretische onderbouwing. Utrecht: Uitgeverij Digitalis.
  • Hekking, P. & Fellinger, P. (2011).
    Psychomotorische therapie: een inleiding. Amsterdam: Boom.
  • Nederlandse Vereniging voor Psychomotorische Kindertherapie (www.nvpmkt.nl).
  • Nederlandse Vereniging voor Psychomotorische Therapie (www.nvpmt.nl).

  Effectiviteit

  Binnen PMT worden verschillende interventies gebruikt, waarvan sommige op effectiviteit onderzocht zijn.

  • Bellemans, T., Hoek, P., Scheffers, M., Busschbach, J. van & Didden, R. (2016). Psychomotorische therapie bij mensen met een licht verstandelijke beperking en problemen met emotie- en agressieregulatie. Een systematische literatuurreview. Directieve therapie, (36), 3, 148-168.
  • http://www.databankvaktherapie...