Speltherapie

Speltherapie is een individuele behandeling bedoeld voor cliënten vanaf 3 jaar met sociaal-emotionele problemen en is gericht op het stabiliseren en weer op gang brengen van de sociaal-emotionele ontwikkeling.

  • Indicatiecriteria:

    • leeftijd: vanaf ongeveer 3 jaar;
    • ontwikkelingsniveau/ IQ: alle;
    • problematiek: sociaal emotionele problematiek en spelproblemen, zoals:
      • problemen met het uiten van gevoelens zoals, boosheid, angst en verdriet;
      • te weinig zelfvertrouwen, een negatief zelfbeeld;
      • last van nare gebeurtenissen, nachtmerries, angsten, trauma’s;
      • hechtingsproblemen;
      • moeilijkheden in de omgang met leeftijdsgenoten, niet kunnen samenspelen, pesten, teruggetrokken gedrag;
      • moeilijkheden in de omgang met volwassenen;
      • gedragsproblemen.

    Contra-indicaties:

    • geen interesse in spelen of niet tot spel kunnen komen;
    • vanuit psychiatrische problematiek geen onderscheid kunnen maken tussen fantasie en werkelijkheid;
    • geen veilig of stimulerend systeem/ zelf niet willen/ouders willen niet.
  • Hoofddoel:

    • stabiliseren en weer op gang brengen van de sociaal-emotionele ontwikkeling.

    Subdoelen:

    • gedachten, gevoelens en wensen kunnen herkennen, erkennen en uiten;
    • ervaringen verwerken: cliënt ordent en verwerkt de problemen die hij/zij ervaart;
    • nieuwe ervaringen opdoen: cliënt verwerft sociaal-emotioneel en cognitief nieuwe inzichten en vaardigheden.
  • Aard werkzaamheden

    Speltherapie is een individuele behandelvorm voor cliënten, waarbij spel als middel gebruikt wordt om een cliënt te begrijpen en te helpen. Spel is de taal van de cliënt. De spelkamer is zo ingericht dat de cliënt zoveel mogelijk in vrijheid met speelgoed en expressiemateriaal kan spelen. De speltherapeut is voorspelbaar, heeft een empathische en accepterende grondhouding en volgt de cliënt in zijn spel.
    De speltherapeutische relatie is gebaseerd op een cliëntgerichte basishouding van de therapeut. De speltherapeut heeft een positief focus en richt zich op het herstellen en versterken van de eigen vermogens van de cliënt.
    De speltherapie start met een aantal diagnostieksessies (5-7). Afhankelijk van de hulpvraag en indicatie volgen daarna 15 tot 30 behandelsessies.

    Werkzame elementen

    • In de veilige en vrije situatie van het spel kan de cliënt zich uiten en eigen gevoelens, gedachten, ervaringen en gedrag exploreren en controle ervaren in het omgaan met de wereld om zich heen.
    • Het medium spel biedt unieke expressie-, exploratie- en ervaringsmogelijkheden, die kunnen leiden tot ontwikkeling en verandering bij de cliënt.
    • De speltherapeut heeft alle aandacht voor het kind en bouwt met hem of haar een vertrouwensrelatie op. Dat duurt soms een paar weken.
      De therapeut volgt het kind in zijn spel, brengt onder woorden wat er gebeurt in het spel en/of speelt mee. De speltherapeut sluit aan bij de initiatieven van het kind, leert de speeltaal van het kind begrijpen en ondersteuning te geven bij het uiten en verwerken van problemen. De speltherapeut heeft een empathische en accepterende grondhouding en is voorspelbaar.
    • Speltherapeuten gebruiken specifieke middelen, werkvormen, materialen en technieken.
    • speldiagnostiek m.b.v. de Spel Ontwikkeling Schaal (S.O.S) voor kinderen met verstandelijke beperking en de GOrS (Gestructureerde Orthopedagogische Spelobservatiemethode);
    • speltrainingsprogramma voor autistische kinderen (SOAK);
    • cliëntgerichte speltherapie;
    • diverse speltrainingen;
    • gebruik van werkboeken;
    • gebruik van verhalen, metaforen;
    • Write Junior;
    • Theraplay;
    • Een Taal Erbij;
    • differentiatietherapie;
    • oefenen met allerlei vormen van gedrag;
    • sandplay; door middel van statische beelden in het zand, beleving en werkelijkheden neerzetten en deze vertalen naar de werkelijkheid;
    • psycho-educatie;
    • Ondersteuning op maat. Aansluitend bij de mogelijkheden, onmogelijkheden en ondersteuningsvragen van de cliënt en zijn systeem.

    Aanvullend voor jeugdigen:
    De richtlijnen Ernstige gedragsproblemen, Problematische gehechtheid en de in ontwikkeling zijnde richtlijn Trauma (onderdeel van de Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming ontwikkelt door Het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), de Nederlandse vereniging van pedagogen en onderwijskundigen (NVO) en de Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk (BPSW)) bevatten nog meer werkzame elementen rondom het ondersteunen van jeugdigen met sociaal emotionele problematiek en spelproblemen.

    Betrokkenheid ouders en andere personen uit het sociale netwerk

    De individuele moeilijkheden en mogelijkheden van een cliënt worden door speltherapeuten gezien in de context van de situatie. De speltherapeut richt zich op de aangemelde cliënt en de personen uit het cliëntsysteem, die voor de cliënt en/of de behandeling belangrijk zijn.

    Specifieke aanpassingen voor de omschreven doelgroep(en)

    Opdrachten, technieken, tijdsduur en ruimte worden altijd afgestemd op het niveau van de cliënt en de doelen van cliëntgerichte speltherapie.

    Duur, frequentie en vorm van de interventie

    Duur speldiagnostiek/-observatie: 5 tot 7 spelsessies.
    Duur van de individuele speltherapie is afhankelijk van de hulpvraag en indicatie: gemiddeld tussen de 15 en 30 spelsessies.

    Tijdsinvestering van de professional(s)

    Aantal sessies (van de gehele interventie): afhankelijk van hulpvraag, 5-7 diagnostiek/observatiesessies en 15 á 30 behandelsessies.
    Voor specifieke cliënten kan een langer therapietraject nodig zijn om de ondersteuningsvraag te kunnen beantwoorden. Dit betreft bijvoorbeeld cliënten met hechtingsproblematiek in combinatie met een (L)VB.
    Aantal minuten per sessie: afhankelijk van de leeftijd en spanningsboog van de cliënt, gemiddeld 45 minuten per sessie.

  • Gebaseerd op / bewerking van:

    Cliëntvolgende speltherapie, speltraining en spelbegeleiding (Hellendoorn, Axline, Berckelaer-Onnes)

    • Hellendoorn, J., Berckelaer-Onnes, I. van. (red) (1998). Speciaal spel voor speciale kinderen. Amsterdam: Bohn Stafleu van Loghum.
    • Hellendoorn, J. (1989). Spel Ontwikkeling Schaal. Leiden: Universiteit Leiden: FSW.
    • Hellendoorn,J. ,Groothoff,E., Mostert,P., Harinck,F. (1981) Beeldcommunicatie. Deventer: Van Loghum Slaterus.
    • Hellendoorn,J. (red.) (1985). Therapie, kind en spel. Deventer: Van Loghum Slaterus.
    • Groothoff, E. (red.) (2009). Spel in psychotherapie. Assen, Van Gorcum.
    • Koeleman, T. (2001). ‘Ervaar het maar’. Een methodische werkwijze voor stimulering van motoriek, zintuigen en communicatie in de begeleiding van mensen met een ernstig meervoudige handicap. Zutphen: Koeleman.
    • Timmers-Huigens, D. (2016). Ervaringsordening. Zorg-Welzijn-Onderwijs. Deventer: Uitgeverij Van Tricht.

    Effectiviteit

    Speltherapie is een practice-based therapievorm. Speltherapie heeft een merkbaar effect op de sociaal-emotionele ontwikkeling van de cliënt. Na de therapie komt de algehele ontwikkeling weer op gang en kan cliënt vaak cognitief en sociaal-emotioneel groeien. Hierin is betrokkenheid van het hele systeem noodzakelijk, aangezien de cliënt het samen met het systeem moet veranderen.
    Binnen het NJI wordt, i.s.m. CHE, gewerkt aan een modulebeschrijving en N=1 onderzoek.



Locaties

Filters

Cliëntgroep
Leeftijd
Cognitief niveau
Sociaal-emotioneel niveau
Begeleidingsintensiteit
Type nachtzorg
Type dagbesteding
Specifieke kennis en kunde
Aantal gevonden locaties: 31